شکایت‌ها از برخورد نادرست با مهاجرین افغان در پاکستان رو به افزایش است. شماری از کسانی که تازه از آن کشور بازگشته‌اند، می‌گویند پولیس و نهادهای حکومتی پاکستان با آنان رفتار غیرانسانی داشته و دارایی‌های‌شان را غصب کرده‌اند.

بخش بزرگی از مهاجرین می‌گویند دارایی‌ها و سال‌ها تلاش آنان در پاکستان از بین رفته است.

شمس‌الله، یکی از بازگشت‌کنندگان، می‌گوید: «من در شهر کراچی چهل سال زندگی کردم. اجداد ما همان‌جا رفته بودند. فکر می‌کردم برای همیشه آنجا می‌مانم. زمین خریده بودم، اما همه را رها کرده برگشتم.»

اسلام‌الدین، یک مهاجر دیگر نیز می‌گوید: «خانه به ارزش ۱۵ تا ۲۰ لک را رها کردم. هر کسی می‌خواست غصب‌ کند. فقط توانستیم جان خود را سالم به افغانستان برسانیم.»

در کنار از دست رفتن دارایی‌ها، بسیاری از مهاجرین آینده و زندگی‌شان را نیز از دست داده‌اند.

محمد شاهین، محصل سال آخر طب در پاکستان، در حالی که همسر پاکستانی او کارت شهروندی دارد، می‌گوید: «به من گفتند چون افغان هستی، باید همسرت را هم با خود ببری. گفتند می‌توانی فقط با ویزه برگردی.»

بازداشت و اخراج کودکان؛ روایت‌های تکان‌دهنده

مهاجرین می‌گویند پولیس پاکستان کودکان ۱۰ تا ۱۷ ساله را بازداشت کرده، چندین روز در زندان نگه می‌دارد بدون آنکه خانواده‌ها را خبر کند، سپس آنان را بدون سرپرست به افغانستان می‌فرستد.

نجیب‌الله، یک کودک مهاجر بی‌سرپرست، می‌گوید: «کودکان را بازداشت می‌کردند، یک ماه در زندان نگه می‌داشتند، بر آنها ظلم می‌کردند، مجبور به کارشان می‌کردند و بعد به افغانستان می‌فرستادند.»

الله‌محمد، کودک دیگر، نیز روایت می‌کند: «ظلم از حد گذشته بود. بسیاری از دوستان ما را بازداشت و اخراج کردند. خانواده‌های‌شان پریشان بودند.»

مسئولان ولسوالی سپین‌بولدک هم تأیید می‌کنند که ده‌ها کودک بی‌سرپرست از پاکستان به افغانستان برگشته‌اند.

محمدعلی حقمل، مسئول روابط‌عامه سپین‌بولدک، می‌گوید: «ده‌ها کودک را اخراج کرده‌اند. حتی با خانواده‌های‌شان تماس ندارند. بدون اطلاع خانواده‌ها بازداشت و اخراج شده‌اند. با مشکلات روبه‌رو هستند، اما امارت اسلامی به آنها رسیدگی می‌کند.»

اخاذی پولیس در مسیر چمن – سپین‌بولدک

مهاجرین می‌گویند پولیس پاکستان در مسیر خروج، از آنان پول اخاذی می‌کند و تنها زمانی اجازه عبور می‌دهد که بین ۲۰ هزار تا ۸۰ هزار افغانی پرداخت شود.

یوسف‌خان، یکی از بازگشت‌کنندگان، می‌گوید: «سه ماه را در زندان سپری کردیم. با آن هم ۸۰ هزار افغانی دادیم تا آزاد شدیم. هشت روز در راه بودیم.»

مسئولان محلی سپین‌بولدک می‌گویند روزانه ۱۲۰۰ تا ۱۵۰۰ خانواده مهاجر از مسیر چمن – سپین‌بولدک وارد افغانستان می‌شوند که شمار آنان به ۶ تا ۸ هزار نفر می‌رسد.

در هفتُمین نشست مشورتی سران کشورهای آسیای میانه که روز شنبه در تاشکند آغاز شد، رهبران شش کشور منطقه بار دیگر بر این اصل تأکید کردند که آیندهٔ ثبات و همکاری‌های منطقه‌ای، به گونه‌ی مستقیم با وضعیت افغانستان گره خورده است.

این نشست دو روزه در حالی برگزار می‌شود که تحولات افغانستان همچنان بر امنیت، اتصال تجارتی و چشم‌انداز توسعه‌ای آسیای میانه سایه انداخته است. شوکت میرضیایف، رئیس‌جمهور اوزبکستان و ابتکاردهندهٔ این چارچوب مشورتی، در سخنان افتتاحیه گفت: «صلح و رفاه پایدار در آسیای میانه، بدون یک افغانستان باثبات، دست‌یافتنی نیست.» اوزبکستان در سال‌های اخیر نقش میانجی‌گرانهٔ فعال در قضایای افغانستان داشته و بارها میزبان گفت‌وگوهای دیپلماتیک و طرح‌های اتصال منطقه‌ای بوده است.

سران این کشورها در تاشکند روی اجندای گسترده‌ای بحث می‌کنند؛ از تقویت همکاری‌های اقتصادی و سرعت‌بخشیدن به پروژه‌های زیربنایی و ترانزیتی گرفته تا همکاری‌های ضدتروریزم، مدیریت سرحدات و بررسی پیامدهای تغییرات ژئوپولیتیک جهانی بر منطقه.

با سپردن ریاست دوره‌ای این روند به اوزبکستان، بیش از ۲۰ نشست میان‌دولتی برگزار شده که بیانگر تعهد تازهٔ قزاقستان، قرغیزستان، تاجکستان، ترکمنستان و اوزبکستان برای تدوین رویکردهای مشترک در برابر چالش‌های منطقه‌ای است. تحلیل‌گران می‌گویند ساختار این نشست‌ها به یکی از مهم‌ترین سکوهای هماهنگی در منطقه بدل شده، زیرا کشورهای آسیای میانه می‌کوشند ضمن همکاری با قدرت‌های بزرگ، استقلال و اولویت‌های منطقه‌ای‌شان را نیز حفظ کنند.

انتظار می‌رود این نشست روز یکشنبه با صدور بیانیهٔ مشترکی پایان یابد؛ بیانیه‌ای که احتمالاً بر لزوم ادغام افغانستان در طرح‌های اقتصادی منطقه تأکید خواهد کرد—زیرا منزوی‌ماندن افغانستان، به باور ناظران، می‌تواند چالش‌های امنیتی گسترده‌ای برای کل منطقه ایجاد کند.

کمیساریای عالی سازمان ملل در امور پناهندگان (یو‌ان‌اچ‌سی‌آر) می‌گوید پاکستان در سال روان میلادی بیش از صد هزار شهروند افغانستان را بازداشت کرده که بلندترین رقم تا کنون ثبت شده است. این افزایش بی‌سابقه در حالی رخ می‌دهد که نیروهای امنیتی پاکستان عملیات‌های گسترده‌ای را برای بازداشت مهاجران افغان در سطح کشور آغاز کرده‌اند.

بر بنیاد آمار یو‌ان‌اچ‌سی‌آر، از اول جنوری تا نیمهٔ نوامبر ۲۰۲۵، در مجموع ۱۰۰۹۷۱ مهاجر افغان بازداشت شده‌اند؛ رقمی که در مقایسه با ۹ هزار بازداشت در سال ۲۰۲۴ و ۲۶ هزار مورد در ۲۰۲۳، جهش کم‌سابقه را نشان می‌دهد. بیشترین بازداشت‌ها در ولسوالی چاغی و شهر کویته در بلوچستان و اَتَک در ایالت پنجاب صورت گرفته است.

یو‌ان‌اچ‌سی‌آر می‌گوید ۷۶ درصد بازداشت‌شدگان یا دارندگان کارت شهروندی افغان (ACC) بوده‌اند یا مهاجران فاقد اسناد رسمی؛ در حالی که ۲۴ درصد آنان پناهجویان ثبت‌شده حامل کارت پی او آر هستند. افزایش بازداشت‌ها پس از آن شدت گرفت که حکومت پاکستان در دو دستور جداگانه، مهاجران افغان را از اسلام‌آباد و راولپندی اخراج کرد و به پولیس اجازه داد دارندگان کارت پی او آر را نیز بازداشت کند.

این نهاد همچنان تأیید کرده که کمک‌های نقدی برای مهاجران افغان در پاکستان به دلیل کاهش حمایت مالی تمویل‌کنندگان کم شده است؛ موضوعی که هزاران خانوادهٔ آسیب‌پذیر را با مشکلات جدی در تأمین غذا، پرداخت کرایه و خرید نیازمندی‌های زمستانی روبه‌رو کرده است.

فشارها بر مهاجران افغان تنها در پاکستان افزایش نیافته است. ایران نیز از افزایش قابل‌توجه بازداشت و اخراج شهروندان افغانستان خبر داده؛ مسئله‌ای که سازمان‌های حقوق‌بشری و کمکی را نسبت به کاهش تدابیر محافظتی در منطقه نگران کرده است.

نهادهای بشری از حکومت‌های پاکستان و ایران خواسته‌اند که هرگونه بازگشت مهاجران باید داوطلبانه و مطابق قانون بین‌المللی انجام شود. آنان هشدار می‌دهند که اخراج‌های گسترده می‌تواند بی‌ثباتی بیشتری را در مناطق نزدیک خط فرضی دیورند افغانستان ایجاد کند، جایی که بسیاری از خانواده‌های عودت‌ کننده بدون سرپناه، کار و خدمات ابتدایی رها می‌شوند.