گروه‌های حقوق بشری اعلام کرده اند که پدر مهسا امینی روز شنبه در بحبوحه حضور شدید نیروهای امنیتی در اولین سالگرد مرگ دخترش در توقیف گاه پولیس ایران که ماه‌ها اعتراضات ضد دولتی را برانگیخت، برای مدت کوتاهی بازداشت شد.

شبکه حقوق بشر کردستان گفت که امجد امینی قبل از آزادی، هشدار داده شده بود که مراسم سالگرد مرگ دخترش را برگزار نکند. خبرگزاری رسمی ایران، ایرنا، دستگیری امجد امینی را تکذیب نمود، اما اشاره نکرد که آیا وی برای مدت کوتاهی بازداشت شده یا هشدار دریافت کرد.

به گزارش رویترز، پیش از این، رسانه‌های اجتماعی و گزارش‌های گروه‌های حقوقی از حضور نیروهای امنیتی در اطراف خانه امینی در سقز در غرب ایران خبر داده بودند.

مرگ این زن ۲۲ ساله کُرد در سال گذشته در بازداشت پولیس ارشاد به اتهام زیر پا گذاشتن قانون پوشش اجباری ایران، ماه ها اعتراضات را برانگیخت که بزرگترین نمایش مخالفت با حکومت در سال های اخیر بود.

بسیاری از معترضان خواستار تغییر رژیم حاکم شدند.

بر اساس پست‌های شبکه‌های اجتماعی، والدین امینی در اوایل هفته جاری در بیانیه‌ای گفته بودند که علی‌رغم هشدارهای دولت، «مراسم سالگرد سنتی و مذهبی» را بر سر مزار دختر ۲۲ ساله‌شان در سقز برگزار خواهند کرد.

به گفته گروه‌های حقوق بشر، روز شنبه در انتظار ناآرامی‌ها، یک نیروی امنیتی گسترده در مناطق عمدتا کردنشین ایران مستقر شد.

اعتصابات گسترده ای نیز در چندین شهر در اقلیم کردستان ایران گزارش شده است.

با این حال، ایرنا گفت که شهر سقز زادگاه امینی «کاملاً آرام» است و به دلیل «هوشیاری مردمی و حضور نیروهای امنیتی و نظامی» درخواست ها برای حمله به مناطق کردنشین ناکام مانده است.

به نقل از یک مقام مسئول در ولایت کردستان، تعدادی از عوامل وابسته به گروه های ضدانقلاب که قصد ایجاد اغتشاش و تهیه خوراک رسانه‌ای را داشتند، در ساعات اولیه صبح امروز دستگیر شدند.

گروه‌های حقوق بشری گفتند که در اعتراضات پس از مرگ امینی بیش از ۵۰۰ نفر از جمله ۷۱ خردسال کشته، صدها تن زخمی و هزاران نفر دستگیر شدند. ایران هفت مورد اعدام مرتبط با ناآرامی ها را انجام داد.

عفو بین‌الملل در گزارشی در ماه گذشته گفت که مقامات ایرانی «خانواده‌های قربانیان را در معرض بازداشت و دستگیری خودسرانه قرار داده‌اند، محدودیت‌های ظالمانه‌ای را برای تجمعات مسالمت‌آمیز در مقبره‌ها اعمال کرده‌اند و سنگ قبر قربانیان را تخریب کرده‌اند.»

به گفته گروه های حقوق بشری ایرانی و غربی، بسیاری از روزنامه نگاران، وکلا، فعالان، محصلان، اکادمسین ها، هنرمندان، شخصیت های عمومی و اعضای اقلیت های قومی متهم به ارتباط با موج اعتراضات و همچنین بستگان معترضان کشته شده در ناآرامی ها طی چند هفته گذشته دستگیر، احضار، تهدید و یا اخراج شده اند.

روزنامه اعتماد ایران در ماه آگست گزارش داد که وکیل خانواده امینی نیز با اتهام «تبلیغ علیه نظام» مواجه است. صالح نیکبخت در صورت مجرم شناخته شدن اش، به یک تا سه سال حبس محکوم خواهد شد.

خبرگزاری رویترز گزارش داده است که، امریکا تحریم‌ها برای انتقال ۶ میلیارد دالر منابع مالی ایران از کوریای جنوبی به قطر را برداشت.

آنتونی بلینکن وزیر امور خارجه امریکا اعلام کرد اعطای این معافیت تحریمی به نفع امنیت ملی امریکاست.

در مدارکی که به کمیته‌های کنگره امریکا فرستاده شده، دولت امریکا برای اولین بار رسماً از آزادسازی ۵ ایرانی بازداشت شده در این کشور طبق بخشی از این قرارداد و در عوض آزادی شهروندان بازداشت شده امریکایی در ایران اشاره کرده است.

در این اطلاعیه آمده است:«دولت امریکا برای تسهیل آزادسازی امریکایی‌هایی که در ایران بازداشت شده بودند با آزادسازی ۵ ایرانی بازداشت شده در این کشور و همچنین انتقال ۶ میلیارد دالر از منابع مالی ایران در حساب‌های مسدود شده در کوریای جنوبی به قطر موافقت کرده است».

از نظر امریکا این انتقال منفعت چندانی برای ایران ندارد چون تنها می‌تواند از آن برای تجارت بشردوستانه استفاده کند.

آدرین واتسون، سخنگوی کاخ سفید طی بیانیه‌ای روز دوشنبه گفت وزیر امور خارجه امریکا در هشتم سپتامبر مجوز این انتقال را صادر کرده بود و اطلاعیه رسمی آن در روز دوشنبه برای کنگره امریکا ارسال شده است.

طبق گفته برخی منابع، انتقال ۶ میلیارد دالر پول ایران به قطر در اوایل هفته آینده اتفاق می‌افتد.

طبق اطلاعیه صادر شده این معافیت‌های تحریمی شامل شرکت‌هایی مانند شرکت ملی نفت ایران و بانک مرکزی و سایر موسسات مالی ایران می‌شوند تا وجوه مسدودی از حساب‌های جمهوری کوریا به حساب‌های سوئیس و آلمان و سپس از این حساب‌ها به قطر منتقل شود.

بنابر گزارش خبرگزاری رویترز، زمانی که شش میلیارد دالر از وجوه مسدود شده ایران در روزهای آتی به بانک‌های قطر ارسال شود، پنج شهروند امریکایی بازداشت ‌شده از ایران خارج خواهند شد و تعداد مشابهی از زندانیان ایرانی در ایالات متحده این کشور را ترک خواهند کرد. این خبر از سوی دست‌کم هشت منبع مختلف و آگاه از مذاکرات که با رویترز – به شرط محفوظ ماندن نامشان – سخن گفتند، تأیید شده است.

به عنوان نخستین گام، ایران در ۱۰ آگست چهار شهروند امریکایی را از زندان اوین به حبس خانگی منتقل کرد و آنها به نفر پنجمی که پیشتر حبس خانگی را سپری می‌کرد، ملحق شدند. در اواخر همان روز، آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه امریکا این اقدام را اولین گام از روندی خواند که به بازگشت آنها به ایالات متحده منجر می‌شود. رویترز نتوانسته است مشخص کند کدام زندانیان ایرانی در برابر این اقدام، توسط امریکا مبادله و آزاد خواهند شد.

قطر در مرکز این مذاکرات قرار دارد. یک منبع آگاه در مورد مذاکرات گفت دوحه دست‌کم هشت دور از مذاکرات با حضور مذاکره‌کنندگان ایرانی و امریکایی که در هوتل‌هایی جداگانه حضور داشتند را میزبانی کرده است.

به گفته سه منبع، دوحه یک ترتیب مالی را اجرا خواهد کرد که براساس آن هزینه‌های بانکی را پرداخت و نظارت می‌کند که ایران چگونه این وجوه را مورد استفاده قرار می‌دهد.

سخنگوی وزارت امور خارجه امریکا در این خصوص گفت که واشینگتن آماده اعلام زمان دقیق آزادی زندانیان نیست. این وزارتخانه همچنین از بحث در مورد جزئیات آنچه وی «مذاکره در حال انجام و بسیار حساس» نامید، خودداری کرد.

دولت امریکا در مورد زمان انتقال وجوه اظهار نظری نکرده است. با این حال، پارک جین، وزیر امور خارجه کوریای جنوبی در ۵ سپتامبر گفت که تلاش‌ها برای انتقال وجوه ایران در حال انجام است.

یک منبع به رویترز گفت: میانجیگری با ابتکار قطر در جون ۲۰۲۳ شتاب بیشتری گرفت، و افزود دست‌کم هشت دور از مذاکرات از مارچ ۲۰۲۲ برگزار شده است که دورهای ابتدایی عمدتاً به موضوع هسته‌ای و دورهای اخیر به زندانیان اختصاص داشت.

او افزود: «همه آنها متوجه شدند که (مذاکره) هسته‌ای یک بن‌بست است و تمرکز خود را به زندانیان معطوف کردند. زندانیان موضوعی ساده‌تر است. بدست آوردن توافق درباره آن آسان است و شما می‌توانید اعتماد ایجاد کنید. در این زمان بود که همه چیز بار دیگر جدی شد.»

این منابع دیپلماتیک و منطقه‌ای اعلام کردند به محض اینکه پول ایران از طریق سوئیس از کوریای جنوبی به قطر برسد، مقامات قطری به تهران و واشینگتن اطلاع خواهند داد تا بر اساس سندی که در اواخر جون یا اوایل آگست به امضای دو طرف و قطر رسیده است، برای آزادی زندانیان اقدام کنند. رویترز این سند را مشاهده نکرده است.

یک منبع دیگر نیز گفت انتظار می‌رود اگر همه چیز طبق برنامه پیش برود، انتقال به بانک‌های قطر در روزهای آتی یا اوایل هفته آینده به پایان برسد. رویترز نتوانسته است بانک‌های دخیل را شناسایی کند.

این منبع به رویترز گفت: زندانیان امریکایی از تهران به قطر و زندانیان ایرانی از امریکا به قطر خواهند رفت و سپس به کشورهایشان منتقل خواهند شد.