اسلامي امارت ویلي، چې له اقلیمي بدلون سره د مبارزې لپاره د نړیوالو مرستې ته اړتیا ده؛ ځکه، چې د اقلیم بدلون نه یوازې طبیعت ته ګواښ پېښوي، بلکې د انسانیت رواني هوساینې ته هم ګواښ دی.

که څه هم د اقلیمي بدلون پایلې د نړیوالې تودوخې، وچکالۍ، سیلابونو او د ځنګلونو او استوګنځایونو ویجاړوونکې دي؛ خو یوه پټه او اندېښمنوونکې اغېزه یې پر انسانانو رواني اغېز دی.

نوې څېړنې او د زیان منونکو ټولنو تجربې ښیي، چې د اقلیم بدلون نه یوازې پر بدن، بلکې د میلیونونو خلکو پر ذهن او روح هم فشار راوړی دی.

ځینې کارپوهان وايي؛ د اقلیم بدلون د طبیعي بحرانونو او بې ثباته ژوندانه شرایطو رامنځته کوي، چې اغېزې یې په مستقیم یا غیر مستقیم ډول فشار، اضطراب، خفګان او حتا د ډېرو سختو رواني صدمو لامل کیږي.

دغه راز یو شمېر نورو ټینګار کړی، چې د اقلیم بحران شدت مومي؛ د کورنیو اقتصادي او ټولنیز وضعیت اغېزمنوي او د زلزلو، مهاجرتونو او ویجاړونکو سیلابونو لامل هم کیږي.

افغانستان د اقلیم بدلون پر وړاندې د شپږم زیانمنوونکي هېواد په توګه له دې پدیدې سره د مبارزې لپاره لږ ظرفیت لري. له همدې کبله د اسلامي امارت چارواکو تل پر کورنیو او نړیوالو غونډو کې د اقلیم بدلون په برخه کې د نړیوالو ټولنو د پروژو د بیا پیل غوښتنه کړې ده.

دا په داسې حال کې ده، چې د افغانستان اقلیمي بدلون نړیوالې پروژې د ۲۰۲۱ کال له سیاسي بدلونونو وروسته ودرول شوې. که څه هم د دې پروژو د بیا پیلولو لپاره هڅې روانې دي؛ خو سیاسي مسلو یې مخه نیولې ده. د اسلامي امارت چارواکو پر وار وار ویلي، چې د اقلیم بدلون باید له سیاست سره ونه تړل شي او دا نړیواله ستونزه، چې باید د افغانستان په ګډون د نړۍ ګوټ ګوټ کې ورسره مبارزه وشي.

د چارشنبې پر ورځ د استانبول ښار د ریښټر پر کچه ۶.۲ درجې زلزلې ولړزاوه.

د ترکیې د ناورین او بېړني حالت د مدیریت ټولنې د څرګندونې له مخې؛ دې زلزلې د استانبول ښار، چې ۱۶ میلیون خلک په کې اوسېږي؛ ولړزاوه، چې په وروستیو کلونو کې تر ټولو قوي زلزله ده.

رویټرز راپور ورکړی، چې تر دې دمه د زلزلې له کبله د زیانونو  راپور نه دی ورکړ شوی؛ خو خلک له ودانیو څخه ایستل شوي دي.

د زلزلې مرکز، چې د غرمې پر ۱۲:۴۹ رامنځته شوه؛ پېښه د استانبول لویدیځ ته شاوخوا ۸۰ کیلومټره لرې په سیلیوري سیمه کې رامنځته شوه. د هغې ژوروالی ۶.۹۲ کیلومټره اعلان شوی دی.

د ټي جي آر ټي ټلویزیوني شبکې راپور ورکړی، چې د زلزلې پرمهال یو کس له بالکون څخه د ټوپ له کبله ټپي شوی دی. دا پېښه په داسې ورځ رامنځته شوه، چې په ترکیه کې عامه رخصتي وه.

د ترکیې د ناورین او بېړني حالت مدیریت ادارې د سیمې اوسیدونکو ته خبرداری ورکړ، چې زیانمنو شویو ودانیو ته له ننوتلو ډډه وکړي.

د جرمني د زلزلې پېژندنې څېړنیز مرکز (GFZ) هم اعلان وکړ، چې د زلزلې شدت ریښتر پرکچه ۶۰۲ و او ژوروالی یې ۱۰ کیلومټره و.

د افغانستان چاپېریال ساتنې ملي ادارې یوه پلاوي، چې مشري یې د دې ادارې مالي او اداري مرستیال سعدالدین سعید لرله؛ د چین په بیجینګ کې د آسیا-پسیفیک سیمه‌ییزې او د باسل، روټرډام او سټاکهولم نړیوالو کیمیاوي کنوانسیونونو د کنفرانسونو د چمتووالي په غونډه کې ګډون وکړ.

دا غونډه د درې اړخیزو کنوانسیونونو له رسمي کنفرانس څخه مخکې د نظرونو د تبادلې او همغږۍ لپاره جوړه شوه، چې ټاکل شوې د ۲۰۲۵ کال د اپریل له اته‌ویشتمې څخه د می تر دولسمې پورې د سویس په ژنیو کې ترسره شي.

د غونډې په بهیر کې د سټاکهولم کنوانسیون د ملي تطبیقي پلان وړاندې کول، د کنوانسیون صمیمو ته د ۱۰ نویو مادو د اضافه کولو پر وړاندیز غور کول او د کیمیاوي موادو د نړیوال مدیریت په اړه د ملګرو ملتونو د راپور پر تحلیل بحث وشو.

د افغانستان اسلامي امارت پلاوي په خپلو خبرو کې د نړیوالې همکارۍ پر ارزښت ټینګار وکړ او د کنوانسیونونو غړو او د ملګرو ملتونو له چاپېریال پروګرام څخه یې د تخنیکي او مالي ملاتړ د پیاوړتیا غوښتنه وکړه، چې په افغانستان کې د کنوانسیونونو د مقرراتو د پلي کولو بهیر ډېر اغېزمن شي.

همدارنګه پلاوي د باسل، روټرډام او سټاکهولم کنوانسیونونو پر راتلونکو پروګرامونو او په غونډو کې د افغانستان د فعال ګډون پر اړتیا ټینګار وکړ او د نړیوالو چاپېریالي ژمنو پر مسوولیت د پلي کولو لپاره یې خپله ژمنه اعلان کړه.