د بهرنیو چارو وزارت چارسمبالی(سرپرست) امیر خان متقي ویلي، چې پاکستان باید داسې کومه هڅه ونکړي، چې په کې عام خلک زیان وویني.

هغه زیاته کړې، چې افغانستان له خپلو نورو ګاونډ هېوادونو سره کومه ستونزه نلري او که کومه ستونزه رامنځته هم شي؛ نو د تفاهم او خبرو له لارې حل کیږي.

هغه ويلي؛ “مونږ هيله لرو، چې له ګاونډ هېواد پاکستان سره به هم ستونزې پر ورته ډول حل شي او ستونزې به پای ته ورسېږي.”

د دې اړینې لارې تړل کېدا حلکو او سوداګرو ته میلیونونه ډالر زیان اړولی دی.

متقي دا هم ویلي، چې له پاکستان څخه د افغان کډوالو بېرته ستنېدا باید تدریجي او باعزته ترسره شي.

دا له هغې وروسته ویل کیږي، چې د بشري حقونو د څار ادارې (HRW) د چارشنبې پر ورځ له پاکستان وغوښتل، چې سمدلاسه د افغان کډوالو جبري ستنېدا ودروي.

د بشري حقونو د څار ادارې په خپل وروستي راپور کې پر پاکستان نیوکه وکړه، چې پر افغان کډوالو یې فشار زیات کړی او “د ناوړه ګټه اخیستنې سخت تاکتیکونه” یې کارولي، چې له هېواده ووځي.

د ۲۰۲۵ ز.کال د جنورۍ پر یودېرشمه د پاکستان د کورنیو چارو وزارت اعلان وکړ؛ هغه افغانان، چې د استوګنې رسمي اسناد نلري، د افغان تابعیت کارت لرونکي باید د اسلام‌آباد او راولپنډۍ ښارونه پریږدي که نه له شړلو سره به مخ شي. هغه افغانان، چې د ثبت ثبوت (PoR) کارتونه لري باید د جون تر دېرشمې پورې ووځي.

د ۲۰۲۳ کال له سپټمبر څخه د ۲۰۲۴ کال تر جنورۍ پورې د شړلو او ایستلو یوه پخوانۍ څپې له ۸۰۰ زره څخه ډېر افغانان، چې ډېری یې په پاکستان کې زېږیدلي یا هلته یې له لسیزو راپدېخوا  ژوند کاوه؛ افغانستان ته جبري راواستول.

د ۲۰۲۴ کال له نومبر راپدېخوا د پاکستان چارواکو د افغانانو د شړلو لپاره فشار بیا تازه کړ او له ۷۰ سلنې څخه د ډېرو راستنېدونکو ښځو او ماشومانو په ګډون د ثانوي ښوونځيو عمر لرونکې نجونې او هغه میرمنې دي، چې نور به زدکړو ته لاسرسی ونلري.

د بشري حقونو د څار ټولنې ویلي، چې پاکستانيو پولیسو پر کورونو چاپې وهلي؛ خلک یې وهلي، په خپلسر یې بندیان کړي او د کډوالو اسناد یې ترې ضبط کړي دي.

دوی له افغانانو څخه په پاکستان کې د پاتې کېدو لپاره د رشوت غوښتنه هم کړې ده.

ملګرو ملتونو راپور ورکړی؛ ډېری هغه افغانان، چې افغانستان ته راستانه شوي دي د پاکستاني چارواکو لخوا د نیولو وېره یې د راوتلو د دلیل په توګه یاده کړې ده.

راستنېدونکي کډوال عموماً په پاکستان کې ملکیتونه او شتمني پریږدي. په داسې حال کې، چې دلته  د ژوند لږ فرصتونه او یا لږ ځمکه لري.

د یادونې ده، چې د تورخم دروازه له ۲۶ ورځو وروسته تېره ورځ د ناروغانو او سوداګرۍ لپاره پرانستل شوه او د جمعې پر ورځ به عامو مسافرو ته هم پرانستل شي.

د روان کال د سې‌شنبې پر ورځ( د کب اته‌ویشتمه) په ایران کې د بند پر سزا د محکوم شویو افغان بندیانو د لیږد بهیر د افغانستان اسلامي امارت د سفارت د چارسمبالي( سرپرست) فضل محمد حقاني او د کوربه هېواد د عدلیې وزارت د چارواکو په شتون کې پیل شو.

پر لومړۍ ورځ ۱۴۹ کسه افغان بندیان، چې پر بند محکوم شوي وه؛ له هغې وروسته افغانستان ته راولېږدول شول، چې د دوی هویتونه په ایران کې د افغانستان اسلامي امارت د استازو د ګډې ډلې لخوا تائید شول.

ټاکل شوې، چې دا بندیان د افغانستان اسلامي امارت له قوانینو سره سم د خپل بند پاتې موده په افغانستان کې تېره کړي.

دغه راز د کوربه هېواد د عدلیې وزارت د مجرمینو د لېږد کمیټې ویلي، چې دا بهیر به د کوچني اختر له رخصتیو وروسته هم روان وساتل شي.

د یادونې ده، چې د چارشنبې پر ورځ یو شمېر نور افغان بندیان، چې پر بند محکوم شوي وه؛ د هویت له تائید وروسته افغانستان ته راولېږدول شول.

د چارواکو د څرګندونو له مخې؛ د افغانیو د ارزښت ساتل، د ټاپي پروژې پیل، د پانګونې راجلبول او له هېوادونو سره د سوداګرۍ زیاتوالی او تعامل هغه لاسته راوړنې دي، چې افغانستان ترې سږ کال برخمن شو؛ خو په دې کال کې له افغانستان څخه بانکي بندیزونه لرې نه‌شول او د هېواد د بهرنیو اسعارو زیرمې کنګل پاتې شوې.

اسلامي امارت ويلي؛ د بندیزونو او د هېواد د بهرنیو اسعارو د زیرمو په خلاصولو کې له پاتې راتلو سره – سره توانیدلي، چې د بهرنیو اسعارو پر وړاندې د افغانۍ ارزښت وساتي، د کانونو په سکټور کې لویه پانګونه وکړي او له نورو هېوادونو سره سوداګریزې اړیکې پراخې کړي.

د اسلامي امارت ویاند ذبیح الله مجاهد وايي، چې په هېواد کې لویې پروژې پیل شوي او هڅې روانې دي، چې افغانستان د اوسپنې پټلۍ له لارې له نورو هېوادونو سره ونښلوي.

د صنعت او سوداګرۍ وزارت وايي، چې د سوداګرۍ په برخه کې ډېر کار شوی او سږ کال په هېواد کې د اوو میلیارډ ډالرو پر ارزښت پانګونه شوې ده.

د سوداګرۍ او پانګونې خونه دا هم وايي، چې ۱۴۰۳ کال د سوداګرو لپاره ښه کال و؛ بیې یې ثابتې پاتې شوې او د هېواد صادرات دوه میلیارډ ډالرو ته ورسېدل.

له بلې خوا په ځینو لویو پراختیایي پروژو کار یا بشپړ شوی یا هم پیل شوی دی. لکه:

د کمال خان بند بشپړېدل

په کابل کې د شاه او عروس بند بشپړېدا

په زابل کې د تورې بند کار بشپړول

په پکتیکا کې د پلتوني د اوبو بند د جوړولو د کار پیل

د اورګاډي پټلۍ پراخول

د ټاپي پروژې پیل

د سالنګ لویې لارې او د کابل- کندهار لویې لارې د بیارغونې کار بهیر

د اقتصادي کارپوهانو د څرګندونو له مخې؛ د بندیزونو او نړیوالو فشارونو سره – سره، اسلامي امارت توانیدلی، چې په اقتصادي برخه کې مهم ګامونه پورته کړي.

د نړیوال بانک وروستی راپور، چې په ۱۴۰۳ کال کې خپور شو څرګندوي؛ د افغانستان اقتصاد همداراز بې ثباته پاتې دی. که څه هم د افغانستان اقتصاد له دوه کلونو وروسته ورو وده کوي؛ خو بیا هم نازک او بې ثباته پاتې دی.

دا په داسې حال کې ده، چې اسلامي امارت ویلي؛ افغانستان له روښانه راتلونکې برخمن شوی دی.