نړۍ
د امریکا د نوبل جایزې ګټونکی ولسمشر جیمي کارټر د ۱۰۰ کلونو په عمر مړ شو
جیمي کارتر د امریکا نههدېرشم ولسمشر د جورجیا د مونګلو یو کروندګر و، چې د امریکا د ولسمشر په توګه یې ۱۹۷۸د اسرائیلو او مصر ترمنځ د سولې منځګړیتوب وکړ او په ۲۰۰۲ کال کې یې د بشري کار لپاره د نوبل د سولې جایزه ترلاسه کړې ده.

د امریکا د سولې د نوبل جایزې ګټونکی پخوانی ولسمشر جیمي کارټر د ۱۰۰ کلونو په عمر له اوږدې ناروغۍ وروسته مړ شو.
جیمي کارتر د امریکا نههدېرشم ولسمشر د جورجیا د مونګلو یو کروندګر و، چې د امریکا د ولسمشر په توګه یې ۱۹۷۸د اسرائیلو او مصر ترمنځ د سولې منځګړیتوب وکړ او په ۲۰۰۲ کال کې یې د بشري کار لپاره د نوبل د سولې جایزه ترلاسه کړې ده.
د رویټرز د راپور له مخې نوموړی د یکشنبې پر ورځ په خپل کور کې مړ شو.
جیمي کارټر د جورجیا له یوه فارم څخه د امریکا ولسمشرۍ ته نوماند شو او په ۱۹۷۷ کې یې ولسمشر جیرالډ فورډ ته په ټاکنو کې ماتې ورکړه او د خپل هېواد ولسمشر شو.
کارټر له ولسمشرۍ مخکې د امریکا له سمندري اکاډمۍ څخه فارغ شو؛ دوه دورې یې د جورجیا ایالت سناتور او د والي په توګه دنده ترسره کړې.
هغه د ولسمشرۍ یوه سخته څلور کلنه دوره تېره کړه، انفلاسیون او بېکارۍ د هغه د حکومت لومړیتوبونه اغېزمن کړل؛ خو په بهرنۍ تګلاره کې یې لاس ته راوړنې لرلې.
د نړۍ مشرانو او د امریکا پخوانیو ولسمشرانو هغه ته درناوی درلود او په منځني ختیځ کې د مهربانه، عاجز او ژمن انسان په توګه وستایل شو.
کارټر د امریکا د هر ولسمشر څخه ډېر اوږد ژوند وکړ؛ خو په ایران کې د یرغمل شویو کسانو پېښې یې په واکمنۍ سیوری وغوړوه او د ۱۹۸۰ کال په ولسمشریزو ټاکنو کې یې د ناکامۍ یو لامل شو. په ۱۹۸۱ کال کې د سپینې ماڼۍ له پرېښودو وروسته د یو ژمن بشرپالي په توګه شهرت ته ورسېد.
نړۍ
د اوکراین د سولې په خبرو کې پرمختګ شوی – ټرمپ
د رویټرز د څرګندونو له مخې؛ دا د روان کال له پیل راپدېخوا د دواړو ولسمشرانو ترمنځ لومړۍ رسمي خبرې اترې دي.

رویټرز راپور ورکړی، چې ډونالډ ټرمپ د ولسمشرۍ په ځانګړې الوتکه کې خبریالانو ته وویل، چې له ولادیمیر پوتین سره په اړیکه کې دی.
د رویټرز د څرګندونو له مخې؛ دا د روان کال له پیل راپدېخوا د دواړو ولسمشرانو ترمنځ لومړۍ رسمي خبرې اترې دي.
د دې پوښتنې په ځواب کې، چې آیا د ولسمشر په توګه د خپلې دوهیمې دورې له پیل راپدېخوا یا مخکې یې له پوتین سره خبرې کړې دي وویل: " خبرې شوي او وړاندویېنه کوم، چې نورې خبرې به هم وکړم. مونږ باید دا جګړه پای ته ورسوو. "
ټرمپ د دې خبرو له جزئیاتو ډډه کړه او وایي: "زه باور لرم، چې د پرمختګ په حال کې یوو. غواړو، چې د اوکراین او روسیې ترمنځ جګړه ودروو."
هغه زیاته کړې، چې امریکا په ورته وخت کې له روسیې او اوکراین سره په اړیکه کې ده.
د امریکا ولسمشر له دې مخکې له نیویارک پوسټ سره په یوه مرکه کې ویلي وه، چې د روسیې له ولسمشر ولادیمیر پوتین سره یې د اوکراین د جګړې د پای ته رسولو په اړه ټیلیفوني خبر کړې دي.
له ټرمپ څخه وپوښتل شول، چې څو ځله یې له پوتین سره خبرې کړې؛ له حه ویلو ډډه وکړه او وایي: "غوره ده، چې دا ونهوایو."
ټرمپ په دې باور دی، چې پوتین د جګړې په ډګر کې مرګونو ته اهمیت ورکوي.
د امریکا ولسمشر په دې اړه ویلي: "هغه (پوتین) غواړي، چې وژنه ودرول شي. دا ټول وژل شوي کسان ستاسې د ماشومانو په څیر ځوانان او ښکلي خلک دي."
د امریکا ولسمشر دا هم ویلي، چې د پخواني امریکايي ولسمشر پر پرتله؛ له پوتین سره ښې اړیکې لري.
دغه راز د کریملین ویاند دیمیتري پیسکوف د پوتین او ټرمپ ترمنځ د ټیلیفوني خبرو اترو له تائید یا ردولو څخه ډډه کړې او دولتي TASS خبري سرچینې ته یې ویلي، چې ډېری ټیلیفونونه کیږي.
د سپینې ماڼۍ د ملي امنیت سلاکار مایک والټز هم د مسکو او واشنګټن ترمنځ د اړیکو په اړه د پوښتنې په وخت کې د جزئیاتو له ورکولو ډډه وکړه.
هغه این بي سي نیوز ته ویلي: "یقینا ډېرې حساسې خبرې اترې روانې دي."
دغه راز د روسیې د بهرنیو چارو وزارت مرستیال میخایل ګالوزین د روسیې دولتي خبري سرچینې RIA ته ویلي: "روسیې د اوکراین پر مسله د خبرو اترو د پیل لپاره کوم قناعت بښونکی وړاندیز ندی ترلاسه کړی."
ګالوزین وایي: "اړینه ده دا څرګندونې له عملي ګامونو سره یوځای وي، چې د روسیې مشروع ګټې په پام کې ونیسي او د بحران د ریښو د له منځه وړلو او نويو واقعیتونو د پېژندلو لپاره چمتووالی وښيي."
نړۍ
ټرمپ د انټوني بلینکن او جیک سالیوان امنیتي باور لیکونه لغوه کړل
رویټرز راپور ورکړی؛ دا اقدام یوه ورځ له هغې وروسته تر سره کیږي، چې ټرمپ وویل: هغه د مخکیني ولسمشر جو بایډن امنیتي باور لیک لغوه کړ او ورځني استخباراتي معلوماتو ته لاسرسی یې هم ترې پرې کړی دی.

د سپینې ماڼۍ چارواکو د شنبې پر ورځ ویلي، چې د امریکا ولسمشر ډونالډ ټرمپ د بهرنیو چارو وزارت د پخواني وزیر انټوني بلینکن او د ملي امنیت د پخواني سلاکار جیک سالیوان امنیتي باور لیکونه لغوه کړي دي.
رویټرز راپور ورکړی؛ دا اقدام یوه ورځ له هغې وروسته تر سره کیږي، چې ټرمپ وویل: هغه د مخکیني ولسمشر جو بایډن امنیتي باور لیک لغوه کړ او ورځني استخباراتي معلوماتو ته لاسرسی یې هم ترې پرې کړی دی.
چارواکو د شنبې پر ورځ ویلي، چې ټرمپ د بایډن د مرستیالې لویې څارنوالې لیزا موناکو لپاره امنیتي باور لیکونه هم لغوه کړل؛ چا، چې د ۲۰۲۱ کال د جنورۍ پر شپږمه د ټرمپ د ملاتړو لخوا د امریکا د کانګرس پر ودانۍ د بریدونو په اړه د عدلیې وزارت د غبرګون په همغږۍ کې مرسته کړې وه.
دوی ویلي، چې ټرمپ د نیویارک د لویې څارنوالۍ د څارنوالې لټیتیا جیمز او د مانهاټن د سیمې د څارنوال آلون براګ اعتبار لیکونه هم لغوه کړل، چې دواړه د ټرمپ پر وړاندې د قضیو مشري کوله.
که څه هم د باور لغوه کول ممکن سمدستي اغېزې ونلري؛ دا په واشنګټن کې د مخ پر زیاتېدونکي اختلاف یوه بله نښه ده. د امریکا پخوانیو ولسمشرانو په دودیز ډول امنیتي ناستې تر سره کولې، چې وکولی شي اوسنیو ولسمشرانو ته د ملي امنیت او بهرنۍ پالیسۍ په اړه مشوره ورکړي.
په ۲۰۲۱ کال کې بایډن ، چې هغه مهال ولسمشر و د ټرمپ امنیتي باورلیک لغوه کړ.
د امریکا دفاع وزیر پیټ هیکزټ تېره میاشت د متقاعد ستر درستیز او د ګډو ځواکونو د پخواني مشر مارک میلي شخصي امنیتي باور لیکونه هم لغوه کړي.
د رویټرز د څرګندونو له مخې؛ میلي، چې د ټرمپ د لومړي پېر په ځینو برخو کې یې د امریکا د لوړ پوړي پوځي افسر دنده ترسره کړې، د بایډن په حکومت کې یې د هغه یو له مخکښو منتقدینو څخه و. کله، چې هغه په ۲۰۲۳ کال کې د ۴ ستورو د لرونکي جنرال په توګه متقاعد شو.
د بایډن ډېری ډیپلوماټانو د ټرمپ له نويو چارواکو سره د جنورۍ له شلمې (د ټرمپ له واک اخیستلو) په مخکینیو اوونیو کې د اوکراین او روسیې د جګړې په ګډون پر مسایلو ګډ کار کړی و.
ویل کیږي، چې انټونیو بلینکن سمدستي په دې اړه تبصره نده کړې.
نړۍ
ټرمپ به د ملګرو ملتونو د بشري حقونو له شورا څخه د امریکا د وتلو فرمان لاسلیک کړي
په راپور کې راغلي؛ د امریکا ولسمشر ډونالډ ټرمپ د سېشنبې پر ورځ له بنیامین نتانیاهو سره له لیدنې مخکې دا اجرائیوي فرمان صادروي، چې له مخې به یې امریکا د ملګرو ملتونو د بشري حقونو له شورا ووځي او د غزې په تړانګه کې د فلسطینیانو لپاره د ملګرو ملتونو د مرستې او کار ادارې (آنروا) ته هم مرستې دروي.

د رویټرز د څرګندونو له مخې؛ امریکا یو ځل بیا د ملګرو ملتونو د بشري حقونو له شورا څخه وځي او د فلسطیني کډوالو لپاره د ملګرو ملتونو د مرستې او کار ادارې (UNRWA آنروا ) ته خپلې مرستې بندوي، چې ورسره به د ډونالډ ټرمپ د پخواني حکومت پالیسۍ بیا راژوندۍ شي.
په راپور کې راغلي؛ د امریکا ولسمشر ډونالډ ټرمپ د سېشنبې پر ورځ له بنیامین نتانیاهو سره له لیدنې مخکې دا اجرائیوي فرمان صادروي، چې له مخې به یې امریکا د ملګرو ملتونو د بشري حقونو له شورا ووځي او د غزې په تړانګه کې د فلسطینیانو لپاره د ملګرو ملتونو د مرستې او کار ادارې (آنروا) ته هم مرستې دروي.
امریکا له کلونو راپدېخوا د بشري حقونو شورا تورنه کړې، چې نه یوازې د اسرائیلو ملاتړ کوي، بلکې د هغو حکومتونو ملاتړ ته هم وردانګي، چې بشري حقونه تر پښو لاندې کوي.
دا کار له هغې وروسته تر سره کیږي، چې د بایډن حکومت د ملګرو ملتونو د منځني ختیځ د فلسطیني کډوالو لپاره د مرستې او کار ادارې (UNRWA) ته له تمویل کمولو وروسته، چې ځینې کارمندان یې د اوکټوبر پر اوومه پر اسرائیلو د حماس په برید کې ښکېل ول؛ ودروي.
د سپینې ماڼۍ یوه چارواکي د دوشنبې پر ورځ ویلي وه، چې د اجرائیوي فرمان لاسلیک تر سېشنبې پورې ځنډول شوی دی.
له دې مخکې د ټرمپ حکومت د امریکا د نړیوالې پراختیا ادارې (USAID) چې په بهر کې یې د بشري حقونو ملاتړ هم کاوه. د دې اندېښنو په اړه، چې آیا دا د ټرمپ له "امریکا لومړی" پالیسۍ سره مطابقت لري؛ غور کوي او دا، چې پیسې یې څنګه لګول کیږي تر پوښتنې لاندې نیولې ده.
( آنروا ) د غزې خلکو ته د مرستې رسولو اصلي اداره ده، چې د اوکټوبر د اوومې له برید وروسته په سیمه کې د اسرائیلو د برید له کبله رامنځته شوي؛ بشري ناورین ته د لاسرسي لپاره فعالیت کوي. ملګرو ملتونو په تېر اوړی کې څو کارکوونکي له هغې وروسته له دندې ګوښه کړل، چې یوې داخلي څېړنې پر اسرائیلو د حماس په برید کې ښکېل وګنل.
د ملګرو ملتونو ویاند سمدلاسه په دې اړه د تبصرې غوښتنې ته ځواب ورنکړ.
د سپینې ماڼۍ یوه چارواکي ویلي، چې د بشري حقونو شورا "خپل هدف ندی ترلاسه کړی او د هغو هېوادونو لپاره د ساتونکي په توګه کارول کیږي، چې له بشري حقونو وحشتناکه سرغړونې کوي" او د اسرائیلو پر وړاندې یې دریځ هم وغانده.
امریکا د UNRWA ترټولو لوی مرسته کوونکی و، چې په کال کې یې له ۳۰۰ څخه تر ۴۰۰ میلیون ډالر ورکول؛ خو د امریکا پخواني ولسمشر جو بایډن د ۲۰۲۴ په جنوري کې دا تمویل ودراوه. هغه وخت، چې اسرائیلو د UNRWA شاوخوا ۱۲ کارمندان د ۲۰۲۳ کال د اوکټوبر پر اوومه د حماس په برید کې پر ګډون تورن کړل؛ په غزه کې جګړه رامنځته شوه.
-
تازه خبرونه2 days ago
افغانستان ته د نغدو پیسو لېږل روان ساتل شوي – د یوه امریکایي سناتور ادعا
-
نړۍ2 days ago
ټرمپ د انټوني بلینکن او جیک سالیوان امنیتي باور لیکونه لغوه کړل
-
تازه خبرونه2 days ago
یونیسف په افغانستان کې د ۲۱۳ خوارځواکو ماشومانو له درملنې خبر ورکړ
-
تازه خبرونه2 days ago
افغانستان او چین په واخان دهلیز کې پر همکاریو ټینګار وکړ
-
تازه خبرونه5 days ago
د اروپايي ټولنې او منځنۍ آسیا ځانګړو استازو د افغانستان پر وضعیت خبرې وکړې
-
تازه خبرونه2 days ago
سعودي عربستان د فلسطینیانو د بې ځایه کېدو په اړه د نتانیاهو څرګندونې وغندلې
-
سیمه ییز خبرونه1 day ago
مصر به د عربي هېوادونو د بېړنۍ سرمشریزې کوربتوب وکړي
-
نړۍ1 day ago
د اوکراین د سولې په خبرو کې پرمختګ شوی – ټرمپ