رویترز څرګنده کړې؛ د دوشنبې پر ورځ سهار وختي د رښتر پر کچه د ۷.۹ درجې زورورې زلزلې د ترکیې قبرس، لبنان او سوریې اړوند سیمې ولړزولې؛ ودانۍ یې ونړولې او اوسیدونکي یې له واورو ډکو لارو وتلو ته اړ کړل.

ویل شوي، چې د لاذقیه، حلب او حمص ولایتونو او په سوریه کې تر دمشقه ګڼ شمېر اوسېدونکي د خپلو کورونو د ویجاړېدو له وېرې لارو کوڅو ته ووتل.

دغه راز ترکي رسنیو څرګنده کړی؛ له دې زلزلې ګڼې ودانۍ ویجاړې شوي او د ژغورنې ډلو خپل کار پیل کړی؛ خو  تر اوسه د مرګ و ژوبلې کره شمېر پر ډاګه شوی ندی.

د آلمان د ځمکپوهنې څېړنیز مرکز (GFZ) ویلي، چې زلزله د ترکیې سویلي ښار قهرمان مراس ته نږدې د ۱۰ کیلومتره (6 میله) په ژوروالي کې رامنځته شوې. په داسې حال کې، چې د څارنې خدمتونو EMSC ویلي، چې د سونامي خطر هم ارزول کیږي.

رویترز د یوه عیني شاهد د څرګندونو له مخې څرګنده کړې؛ د دیارباکر ختیځ لوري په ۳۵۰ کیلو مترۍ کې زلزله شاوخوا یوه دقیقه روانه وه او د کړکیو ښیښې یې ماتې کړې.

تي آر تي او Haberturk تلویزیوني شبکو د هغو خلکو انځورونه وښودل، چې په قهرمان مراس کې د ویجاړې شوې ودانۍ شاوخوا راټول شوي او د ژوندي پاتې کیدو په لټه کې دي.

د ترکیې د سویل ختیځ ولایت سانلیورفا والي صالح ایهان تویت کړی، چې مونږ ودانۍ نړولي دي او له خلکو یې وغوښتل، چې خوندي ځایونو ته ولاړ شي.

د ترکیې د ناورین او اضطراري مدیریت ادارې (AFAD) د زلزلې شدت ۷.۴ ښودلی، چې قهرمان مراس او لوی ښار غازیانتپ ته نږدې د سوریې پولې ته رامنځته شوې.

د سوریې دولتي رسنیو ویلي، چې په حلب ولایت کې ګڼې ودانۍ نړېدلي. په داسې حال کې، چې د حما د ملکي خدمتونو یوې سرچینې ویلي؛ هلته ګڼې ودانۍ نړېدلې دي.

د سوریې د پلازمېنې دمشق یوه اوسیدونکي سمر ویلي: د کور له دیوالونو مو انځورونه راوغورزېدل. زه له وېرې راویښ شوم. اوس مونږ ټولو جامې اغوستي او په دروازه کې ولاړ یوو.

عیني شاهدانو ویلي، په دمشق او همدارنګه د لبنان په ښارونو بیروت او طرابلس کې خلک پلي کوڅو ته ووتل او د خپلو موټرو لوري ته ورغلل، چې د نړېدو په صورت کې له خپلو ودانیو لرې شي.

د ترکيې د سره صليب مشر ويلي، چې سيمې ته يې د سخت زيان او د نړېدلو ودانيو په اړه معلومات ترلاسه کړي او له خلکو يې غوښتي، چې زيانمن شوي کورونه پرېږدي.

رویترز راپور ورکړی، چې د امریکا یوې جنګي الوتکې د شنبې پر ورځ د سلواغې ۱۵ د سویلي کارولینا په سواحلو کې یو شکمن چینایي څارګر بالون راوغورځاوه.

امریکا د چین دغه کار پخپل هوایي حریم تېری یاد کړی او ولسمشر جو بایدن د چارشنبه پر ورځ د بالون د رانسکورولو سپارښتنه وکړه.

د پنټاګون د پرېکړې له مخې؛ شکمن څارګر بالون ته به تر هغه وخته په تمه وي، چې د استوګنو له سیمې ووځي او خلاصو اوبو کې ورسیږي او ملکي وګړي ځمکې ته د زرګونه مترو د کثافاتو له راغورزېدو وژغورل شي.

دغه بالون د شمالي امریکا په هوایي حریم کې څو ورځې تېرې کړي او د بیجنګ او واشنګټن تر منځ یې ناندرې راپورته کړي دي.

بایدن ویلي: دوی په دې اړه خپل هوایي برید دا بریالی ترسره کړ.

د امریکا یو لوړ پوړي پوځي چارواکي ویلي؛ په دې ماموریت کې څو جنګي او تېل وړونکو الوتکو برخه اخیستې وه؛ خو یوازې یوه – F-22 جنګي الوتکه، چې د ویرجینیا د لینګلي د هوايي ځواک له اډې پورته شوه د ماسپښین پر ۲:۳۹ یې ډزې وکړې او بالون یې رانسکور کړ.

د رویترز د څرګندونو له مخې؛ چین پر یوه هوایي څېړنیز بالون پوځي برید په کلکه غندلی او پر وینا یې، دا بالون د هوا او نورو ساینسي موخو لپاره کارول کیده او د امریکا فضایي حریم ته ناببره ننوتی او د امریکایي چارواکو اړوند ادعاوې ردوي.

امریکایي چارواکو ویلي؛ بالون د اتلانتیک بحر د امریکا له ساحل څخه شاوخوا شپږ سمندري میله لرې په نسبتاً کمو اوبو کې ویشتل شوی، چې د تجهیزاتو د بېرته ترلاسه کولو په هڅو کې به له چینایانو سره مرسته وکړي.

ویل کیږي، چې د ویشتل شوي بالون ویجاړ تجهیزات ۱۴ متره لاندې ډوب شوي دي.

د چین د بهرنیو چارو وزارت په یوه اعلامیه کې څرګنده کړې؛ چین په ښکاره له امریکا غوښتي، چې دا مسله په ارامه، مسلکي او محدوده توګه وڅېړي. امريکا د زور پر کارولو ټينګار کړې او په ښکاره یې دا ډول غبرګون وښود.

د چین د بهرنیو چارو وزارت د امریکایي سیاستوال او مطبوعات تورن کړي، چې د بیجنګ د بې اعتباره کولو لپاره له وضعیته ګټه اخلي.

د یادې سرچینې د څرګندونو له مخې؛ چین تل په جدي توګه پر نړیوالو قوانینو عمل کړی او د نورو هېوادونو د خومختارۍ او ځمکنۍ بشپړتیا درناوی یې کړی دی.

شنونکیبو ویلي؛ له چین سره د امریکا اړیکې احتمال لري، چې د ۲۰۲۴ ږ. کال د ولسمشریزې سیالۍ یوه پراخه موضوع وي.

د پنتاګون د ارزونې له مخې؛ دا بالون چینايي څارګر بالون دی.

د جمعې پر ورځ  هم وویل شول، چې یو بل چینایی بالون د لاتینې امریکا په فضا کې چورلېدلی دی.

امريکايي چارواکو ويلي: په تېرو څو کلونو کې، چينايي بالونونه پخوا د ختيځې آسيا، جنوبي آسيا او اروپا په ګډون د پېنځه قارو په هيوادونو کې ليدل شوي دي.

د چین شکمن څارګر بالون د امریکا بهرنیو چارو وزیر انتوني بلنکن دې ته وهڅاوه، چې په روانه اوونۍ کې چین ته خپل سفر وځنډوي.

د امریکایي چارواکو د څرګندونو له مخې؛ چینایي بالون د لومړي ځل لپاره د روان ۲۰۲۳ ز. کال د جنورۍ د میاشتې پر ۲۸ د امریکا هوایي قلمرو ته د الاسکا له ایالته داخل شوی، وروسته کانادا ته ولاړ او بېرته څو ورځې وروسته د امریکا هوایي قلمرو ته راغلی و.

پنتاګون د جمعې پر ورځ څرګنده کړې؛ د امریکا په آسمان کې د چین له څارګر بالون له لیدلو یوه ورځ وروسته په لاتینه امریکا کې دوه‌یم چینایي څارګر بالون ولیدل شو.

په امریکا کې د تېرې ورځې د څارګر بالون د لیدو له کبله بیجینګ ته د امریکا د بهرنیو چارو وزیر انتوني بلنکن خپل بې ساری سفر لغو کړی و.

د فرانسې ځبري سرچینې څرګنده کړې؛ پنتاګون ویلي؛ لومړی بالون اوس د مرکزي امریکا ختیځ لوري ته روان دی، چې د خلکو د ژغورنې له کبله نه نسکوریږي.

د جمعې پر ورځ، د پنټاګون ویاند پت رایدر څرګنده کړې: مونږ داسې راپورونه لرو، چې یو بالون لاتینې امریکا ته روان دی.

هغه زیاته کړې: اوس مونږ ارزونه کوو، چې دا یو بل چینایي څارګر بالون دی؛ خو د ځای په اړه یې بشپړ څه نه دي ویلي.

بلنکن له یوه لوړ پوړي چینايي چارواکي وانګ یی سره په تیلیفوني اړیکه کې ویلي؛ د امریکا په فضايي حریم کې د دې څارګر بالون شتون د امریکا له ملي حاکمیت او نړیوال قانون څخه ښکاره سرغړونه ده او دا یو نامسوولانه عمل دی.

بلنکن وانګ ته څرګنده کړې؛ امریکا له چین سره دیپلوماتیکو اړیکو ته ژمن دی او زه اراده لرم، چې د فرصت په وخت کې له بیجینګ څخه لیدنه وکړم.

هغه زیاته کړه: لومړی ګام زمونږ له فضا څخه د څارنې توکي لرې کول دي. دا هغه څه دي، چې مونږ پرې تمرکز کوو.

د سينهوا آژانس د خبر له مخې؛ وانګ بلنکن ته وويل: چين يو مسوول هېواد دی او تل يې نړيوال قوانين په کلکه مراعت کړي دي.

هغه وايي، چې چین هیڅ بې بنسټه اټکل او شور ماشور نه مني او له دواړو خواو یې وغوښتل، چې له ناسمو قضاوتونو څخه ډډه وکړي او اختلافات اداره کړي.