د چین د بهرنیو چارو وزارت ویاند په یوه خبري غونډه کې ویلي، چې د افغانستان بانک د اووه میلیارد دالرو زیرمې کنګل کېدل په افغانستان کې اقتصادي بحران چټکوي.

په افغانستان کې د اسلامي امارت د واکمنۍ یو کال پوره کیږي؛ خو د افغانستان بانک اووه میلیارد دالر زیرمه اوس هم د امریکا د حکومت لخوا کنګل باتې ده.

د افغانستان د دې شتمنۍ د خلاصون لپاره د نړیوالو غوښتنو په لړ کې دا دی د چین د بهرنیو چارو وزارت یو ځل بیا له امریکا وغوښتل، چې د افغانستان بانک شتمني آزاده کړي.

د چین د بهرنیو چارو وزارت ویاند وانګ وین بین د امریکا له لوري د دې شتمنیو د کنګل ساتلو دوام غیر عادلانه بولي.

وانګ وین بین وایي: د افغانستان بانک د اووه میلیارد ډالر شتمنیو کنګل کېدل په دغه هېواد کې د اقتصادي بحران زیاتولو ته لار اواره کړې ده. د امریکا حکومت باید د افغانانو دغه شتمنۍ خوشې کړي او باید وویل شي، چې د بانکونو د بندولو دوام به د دغه هېواد د اقتصادي بحران په لا زیاتېدو کې مرسته وکړي. د امریکا لخوا د افغانستان د شتمنۍ کنګل کول هیڅ توجیه نلري.

د پوهنتون استاد سید مسعود ویلي؛ د امریکا دوه سختو سیالانو چین او روسیې د امریکا لخوا د افغانستان بانک د کنګل شويو شتمنیو زیرمو په اړه څو ځلې غبرګون ښودلی او د اسلامي امارت د واکمنۍ له پیل راپدیخوا یې د آزادولو برلپسې غوښتنه کړې ده.

یو کال وړاندې کله، چې اسلامي امارت په کابل کې بیا واک ته ورسېد؛ امریکا د افغانستان څه کم لس ۱۰ میلیارد ډالر شتمني کنګل کړه.

د امریکا ولسمشر جوبایدن د تېر کال د سلواغې پر ۲۲ په یوه  فرمان کې د افغانستان د کنګل شوې شتمنۍ نیمايي د سپټمبر د یوولسمې نېټې د بریدونو د قربانیانو کورنیو ته او پاتې نیمايي یې له خلکو سره د بشري مرستو لپاره ځانګړې کړې، چې د جو بایدن دې پرېکړې سخت حکومتي، ملي او نړیوال غبرګونونه را وپارول.

له طبیعي پېښو سره د مبارزې وزارت څرګنده کړې؛ د هېواد په اووه ولایتونو کې سېلابونو د ۴ ښځو او ۵ ماشومانو په ګډون د ۱۳ کسان مړه کړل او دوه نور ورک دي.

د یاد وزارت د څرګندونو له مخې؛ دغو سېلابونو ډېر مالي زيانونه اړولي او له کليو څخه تر ولسواليو پورې غزېدلي سړکونه هم ويجاړ شوي دي.

 له پيښو سره د مبارزې په چارو کې د دولت وزارت وايي، چې دغو سېلابونو د خوست، پکتيا، لوګر، غزني، وردګ، پروان او کاپيسا ولايتونه ځپلي دي. 

د دغه وزارت چارواکي وايي؛ دغو سېلابونو د خوست، پکتيا، لوګر، غزني، وردګو، پروان او کاپيسا ولايتونه ځپلي او د دغو ولايتونو لارې يې د څو ساعتونو لپاره د ترافيکو پر مخ تړلې وې.

له طبیعي پېښو سره د مبارزې په چارو کې د دولت وزارت مرسیتال شرف الدین مسلم په ډاګه کړې؛ اوس پر دې کار روان دی، چې تر ولسوالیو پورې د کلیو فرعي سړکونه پرانیستل شي.

په افغانستان کې د وروستیو سېلابونو له کبله زیانونه ډېر دي او د سېلاب ځپلیو سیمو اوسیدونکي عاجلو مرستو ته اړتیا لري.

شرف الدین مسلم وایي؛ زیانمنو کورنیو ته د اسلامي امارت له لوري سل زره افغانۍ په پام کې نیول شوي ، چې یو شمېر کورنیو ته دا پیسې رسیدلي هم دي.

سېل ځپلي احمد او باز محمد له ملي او نړيوالو مرستندويه موسسو غوښتي، چې له دوى سره مرسته وکړي؛ ځکه، چې سېلابونو د دوى ټول مالونه او د کروندو حاصلات له منځه وړي او کورونه یې ویجاړ شوي دي.

د هوا پېژندنې اداره اټکل کوي، چې ۲۱ ولایتونه اوس هم  د موسمي سېلابونو له خطر سره مخ دي او په ځینو ولایتونو کې به د اورښت کچه له ۱۰ څخه تر ۴۰ ملي مترو وي.

د هوا پېژندنې ریاست د وړاندوینې مشر محمد نسیم مرادي ویلي؛ د دې ادارې د وړاندوینې پر بنسټ، په راتلونکو ۲۴ ساعتونو کې هرات، فراه او نیمروز ولایتونه د سختې سیلۍ او بړبوکۍ لیدونکی وي، چې سرعت یې په بېلابېلو ځایونو کې د ۲۰ او ۸۰ کیلومترو ترمنځ ښودل شوی دی.

له طبیعي پېښو سره د مبارزې وزارت وايي، چې د سېلابونو له کبله اوښتو زیانونو ته په کتو د مرستندویه بنسټونو مرستې لږې دي او بسنه نه کوي. دوی له نړیوالې ټولنې او ملګرو ملتونو غوښتي، چې سېلاب ځپلو سره سمې مرستې وکړي.

امریکا د جمعې پر ورځ له افغانستان سره د خوراکي توکو د خوندیتوب او په دغه هېواد کې له ښځو او نجونو څخه د ملاتړ لپاره؛ ۱۵۰ میلیون دالر نوې مرسته اعلان کړه.

د نړیوالې پرمختیایي ادارې یا یُو ایس ای آی دي، په یوه خپره شوې خبرپاڼه کې راغلي د دغې مرستې موخه د هغو افغانانو لاسنیوی دی، چې د خوراکي توکو له سخت کمښت سره دي.

دغه راز یُو ایس ای آی دي، په یوه بېله خبرپاڼه کې د ملګرو ملتونو د ماشومانو صندوق یا یونیسف له لارې د افغان نجونو او هلکانو د زدکړو په برخه کې د ۴۰ میلیون دالرو مرستې اعلان کړی دی.

سرچینې زیاته کړې؛ دا تازه مرسته په دا سې حال کې اعلان شوې، چې په تېر مارچ میاشت کې د افغانستان اسلامي امارت پر نجونو د ثانوي زدکړو دروازې وتړلې.

یُو ایس ای آی ډی دا راز د افغان ښځو د پیاوړتیا، ځواکمنتیا او د جندر مساواتو په برخو کې د ۳۰ میلیون دالرو نوې مرستې اعلان کړی.

د خصوصي سکتور غړي بیا وايي، چې نړیواله ټولنه په ځانګړي توګه امریکا له افغانستان سره بشري مرستې زیاتې کړي، چې په دغه هېواد کې روان اقتصادي ناورین، تر یوه بریده مدیریت شي.

د صنایعو او کانونو خونې غړی شېرباز کمین زاده وایي: مونږ له نړیوالې ټولنې خصوصاً د امریکا له متحده ایالاتو غواړو، چې له افغانانو سره بشري مرستې پراخي کړي او افغانان  نه غواړي، چې له چا سره تقابل وکړي د دواړو هېوادونو د حکومتونو ترمنځ  د تقابل پر ځای تعامل رامنځته شي؛ ګټې به يې زیاتې وي او مونږ يې د وروستیو مرستو هرکلی کوو.

دوی څرګندوي، چې د مرستو د لګولو لپاره باید منظم میکانیزمونه جوړ شي، چې د ولس اقتصادي ستونزې اواري کړي.

دوی دا مرستې د کرنې په برخه کې اړین ګام بولي.

د صنایعو او کانونو خونې مرستیال سخي احمد پیمان وایي: مونږ د امریکا د متحده ایالاتو د پراخیتا يي اداري دا ۱۵۰ میلیون امریکا يي دالرو مرستې هر کلی کوو او هیله لرو، چې نړۍ له افغانستان سره خپلې بشري مرستې نورې هم زیاتې کړي.

اقتصادي کارپوهان هم پدې باور دي، چې د نړیوالې ټولنې لخوا دې له افغانستان سره بشري مرستې زیاتې شي او ښايي په هېواد کې بشري او اقتصادي ناورین به تر یوه بریده مدیریت شي.

اقتصادي شنونکی تاج محمد تلاش وایي: د افغانستان په روان حالت کې دا بشري مرستې خورا مهمي دي؛ هیله لرو، چې نړیوال باید د افغانستان د روان فقر د پراختیا د مخنیوي لپاره خپلي بشري مرستي زیاتي کړي.

د امریکا د پراختیايي ادارې دا بشري مرستې داسې مهال اعلانیږي، چې د خواړو نړیوال پروګرام په ګډون یو شمېر نورو نړیوالو سازمانونو په افغانستان کې د بېوزلۍ له پراختیا اندېښنه ښیي او له نړیوالو يې د افغانستان له خلکو سره د نورو مرستو د ترسره کولو غوښتنه کړې ده.