د چین سفیر وانګ يو نن په کابل کې يوې خبري غونډې ته څرګنده کړې، چې امريکا له تروريزم سره په مبارزه کې دوه ګونی چلند لري او له دغو ډلو سره د مبارزې پر پلمه د هېوادونو ملي حاکميت تر پښو لاندې کوي.

د چین سفیر د دغه هېواد په سفارت کې رابلل شوې خبري غونډې ته ویلي، چې امریکا له ترهګرۍ سره د مبارزې په برخه کې دوه مخی سیاست پرمخ بیايي او پدې پلمه د هېوادونو په ملي حاکميت او شخصي حريم تېری کوي.

وانګ يو له اسلامي امارت سره د چين د ديپلوماتيکو اړيکو د پراختيا په اړه خوښي وښوده او  څرګنده یې کړه، چې له افغانستان سره يې اقتصادي همکاري ډېره کړې ده.

په کابل کې د چین سفیروانګ یو وایي: امریکا له ترهګرو ډلو سره د مبارزې په برخه کې دوه مخی چلند لري. اوسمهال له شل ډېرې ترهګرې ډلې په افغانستان کې شته او امریکا د افغانستان خپلواکي او د دغه هېواد ملي حاکمیت له پامه غورځوي او د افغانستان پر فضايي حریم د بې پیلوته الوتکو الوتنې کوي.

د چین سفیر د امریکا لخوا د افغانستان د مرکزي بانک د شتمنیو کنګل کول د افغانانو  له ملي شتمنۍ څخه ښکاره غلا ګڼي او ټینګار کوي، چې اقتصادي فشارونو او بندیزونو افغان ولس له ډېرو ستونزو سره مخ کړی دی.

نوموړي زیاته کړې؛ امریکا د افغانستان خلکو ته ډېرې ستونزې جوړې کړي، له افغانستان څخه د خپلو ځواکونو له ایستلو وروسته یې د دغه هېواد خلکو ته هیڅ پام ندی کړی. امریکا اقتصادي بندیزونه زیات کړي او د افغانانو شتمني یې کنګل او غصب کړې ده.

دغه چینايي دیپلومات د افغانستان او چین ترمنځ د دیپلوماتیکو اړیکو د پراخیدو هرکلی کوي او وايي، چې د کابل او بیجینګ اړیکې به په راتلونکې کې لاپسې ژورې او پراخې شي.

وانګ يو له افغانستان سره د اقتصادي همکاريو پر پياوړتيا هم ټينګار وکړ.

وانګ یو څرګنده کړه، چې په تېر کال کې مونږ د دوستۍ او ګاونډيتوب اړيکې ټينګې کړې او د دواړو هېوادونو د بهرنيو چارو وزيرانو څلور ځلې سره ليدلي دي. د چين د بهرنيو چارو وزير په مارچ میاشت کې دلته راغی او د افغانستان د بهرنيو چارو وزير په مارچ کې چين ته ولاړ له افغانانو سره زمونږ تعامل عادي دی او افغان کارکوونکي هم په چين کې د دوی په سفارت کې دي. مونږ په نورو برخو کې د همکارۍ پلانونه هم لرو. لکه د کانونو سکتور او د انرژۍ په سکتور کې، د چين او افغانستان اړيکې به په راتلونکي کې ژورې شي.

د چین سفیر همداراز د سیمې د هېوادونو ترمنځ د سوداګرۍ او ترانزیت په برخه کې د افغانستان جغرافیایي موقعیت مهم وباله او ټینګار یې وکړ، چې هڅه کوي د منځنۍ آسیا هېوادونو په همکارۍ د افغانستان له دغه جغرافیوي موقعیت څخه اغېزمنه ګټه پورته کړي.

په کابل کې د امریکا له هوايي برید وروسته دا لومړی ځل دی، چې د چین سفیر په یوه خبري کنفرانس کې د امریکا د مداخلو په اړه د خپل هېواد دریځ په ډاګه کوي.

د پوهنې وزارت چارواکو د سې شنبې پر ورځ (د زمري ۲۵ ) د حکومت د اطلاعاتو او رسنیو په مرکز کې هېوادوالو ته د حکومت د یو کلن مزل د لاسته راوړنو او حساب وړاندې کولو په اړه یوه خبري غونډه تر سره کړه.

د پوهنې وزارت د اسلامي زدکړو مرستیال کرامت الله په دغه کنفرانس کې ویلي: اوسمهال په ټول هېواد کې ۱۹ زره دولتي او خصوصي تعلیمي او تحصیلي موسسې، چې څه باندې لس میلیون زدکوونکي لري؛ د ۹۲ زره ښځینه ښوونکیو په ګډون ۲۴۲ زره ښوونکي تدریس کوي.

د چارواكو د څرګندونو له مخې؛ په تېر يو كال كې د ښوونځيو او مدرسو د دولسم ټولګيو فارغانو ته ۱۴۲ زره سندونه وېشل شوي دي.

د راپورونو له مخې، د ابهام د له منځه وړلو او د خیالي ارقامو د لرې کولو په موخه په تېر کال کې د ښوونکیو، زدکوونکیو او ښوونځیو بشپړ شمېر راټولې شوې دي.

د پوهنې وزارت د معلوماتو له مخې، دا مهال لس میلیون و یو سلو یو څلوېښت  ۱۰۱۴۷۰۲۴ زدکوونکي زده کړې کوي؛ شپږ میلیون و دوه سوه دري څلوښت زره اته سوه نهه ۶۲۴۳۸۰۹ یې نرینه او درې میلیون نهه سوه درې زره دوه سوه پېنځلس ۳۹۰۳۲۱۵ نور ښځینه زدکوونکي زدکړې کوي.

د چارواکو د څرګندونو له مخې، په تېر یوه کال کې د دولسم او څوارلسم ټولګیو د زدکړیالانو یا محصلینو تحصیلي اسناد ارزول شوي او تر دې دمه شاوخوا ۴۰۰ زره زدکړیالانو د آزموینې لپاره نوم لیکنه کړې ده.

د پوهنې وزارت د معلوماتو له مخې، د شته اړتیاوو د پوره کولو او ستراتیژیکو موخو ته د رسېدو لپاره د دغه وزارت تشکيلات تعدیل شوي او د دغه وزارت تشکیل له څلور مرستیالانو او ۶۷ ریاستونو سره ۲۹۰ زره بستونه لري.

د دغه وزارت د چارواکو د معلوماتو له مخې، په تېر یوه کال کې شاوخوا ۱۶ زره خالي بستونه اعلان ته سپارل شوي، چې له مخې یې وړ کسان پر دندو ګومارل شوي دي. په همدې ډول به لس زره نور تش بستونه اعلان شي.

د دغه وزارت چارواکي زیاتوي، چې په تېر یوه کال کې د یونیسف پر مالي مرسته ۳۷ میلیون درسي کتابونه چاپ او وېشل شوي او دغه وزارت د «UNHCR» له دفتر سره په همغږۍ په پام کې لري، چې ۲۰ زره خیمې ووېشي.

د پوهنې وزارت چارواکي وايي، چې له شپږم ټولګي پورته د نجونو د ښوونځیو د بیا پرانیستلو په اړه کار وروستی شوی ندی؛ خو هڅه کوي، چې دغه پلان وروستی شي.

د پوهنې وزارت د څرنګوالي د خوندیتوب مشر عبدالخالق صادق وايي: د ښوونځیو بیا پرانیستل هغه مسله ده، چې د پوهنې وزارت ټول چارواکي ورته ژمن دي؛ خو دغه تړل یو ځنډ دی او د ښوونځیو د پرانستلو طرحه به هم بشپړه شي.

خلک د نجونو د ښوونځیو تړل یو ناورین ګڼي او وايي، چې افغانستان تل د جهل او بې سوادۍ قرباني شوی او اسلامي امارت باید په هره ممکنه طریقه د نرینه او ښځو لپاره د تعلیم زمینه برابره کړي؛ که هغه دیني علوم دي او که عصري علوم.

په تېر یو کال کې د ټولو ولایتونو هېوادوال د اسلامي امارت پر مهال له نسبي امنیته خوښ؛ خو له ټولنیزو محدودیتونو او کاري ستونزو سره ځانونه مخ بولي.

په تېر ۲۰۲۱ کال کې د زمري پر ۲۴ / د اګست پر پنځلسمه په افغانستان کې جمهوري نظام ړنګ او د هیواد بشپړې واګۍ اسلامي امارت ترلاسه کړي ، سره له دې چې اسلامي امارت د نړیوالي ټولنې د ګڼو بندیزو سره مخ دی ولي بیا هم پر دې توانیدلي، چې د هېواد په ولایتونو کې يو شمیر رغنیزه پروژې پلي کړي.

فقر، وزګارتیا او د کاري زمینو نشتوالی هغه عمومي ستونزې دي،  چې په ټولو ولایتونو کې یې احساس کیدی شي، خو د ځوانانو په ځانګړې توګه د لوستو کسانو تېښته په تېر یوه کال کې تر ټولو لویه ستونزه بلل کېږي.

په هرات کې که څه هم په تېر یو کال کې وضعیت د ګاونډ ولایتونو په پرتله ښه دی؛ خو په مرکز کې لږ تر لږه پېنځه چاودنې وشوې.

تېر کال د زمري پر یوویشتمه ماښام مهال د اسلامي امارت ځواکونه هرات ته ننوتل؛ غور، فراه او بادغیس هم سقوط وکړ. نیمروز ولایت یوه اوونۍ وړاندې له هرات څخه سقوط کړی و. هر څه ناڅاپه بدل شول. له د دې سیمې له ولایتونو څخه په سلګونه ځوانان بهر ته ولاړل، په زرګونو کسان بې روزګاره شول او خلک یې سختو اقتصادي ستونزو سره لاس او ګریوان شول.

په دې یو کال کې د ښځو پر وړاندې له محدودیتونو سره سره د سوداګرو ښځو کار او فعالیت بیا پیل شو.

د هرات سیمه ییز چارواکي د امنیت تامین او د دغه ولایت د عایداتي سرچینو کنټرول په دې موده کې مهمې لاسته راوړنې ګڼي.

په غور کې خلک بیا له بېکاري او اقتصادي فقر سره لاس او ګریوان دي.

د غور والي احمدشاه دین دوست ويلي، چې په دغه ولايت کې د امنيت تامين او د قومي اختلافاتو له منځه وړل يو له هغو مهمو مسايلو څخه دي، چې د تېر کال په اوږدو کې ورته پاملرنه شوې ده.

په بادغیس کې خلک په تېر یوه کال کې له رامنځته شوي امنیت څخه راضي دي؛ خو نیوکه کوي، چې حکومت ټولګډونه ندی او پرمختیايي پروګرامونه عملي شوي ندي.

له دې ټولو ستونزو سره سره د اسلامي امارت سیمه ییز چارواکي توانېدلي، چې د تېر کال په اوږدو کې د هرات، فراه او نیمروز ګمرک سیستمونه له ستونزو را وباسي او د پام وړ عواید را ټول کړي. اوس مهال د عوایدو دغه سرچینې په سمه توګه اداره کیږي او د زورواکو او د فساد د مافیا هیڅ خبر نشته.

د اسلامي امارت د واکمنۍ په لومړي کال کې د مزارشريف ښار اوسېدونکي هم بېلابېل نظرونه لري.

یو شمېر د امنیت له ټیګښته خوښ دي.ځینې یې مثبت نظر لري، خو ځینې نور د ستونزو یادونه کوي.

د اسلامي امارت د واکمنۍ په لومړي کال کې د ښځو بحث هم د ژبو پر سر دی.

د چارسمبالي حکومت له رامنځته کیدو سره ډېرو ښځو خپلې دندې له لاسه ورکړي دي.

په تېر یو کال کې د بلخ ولايت عوايد ډېر شوي، چې د چارواکو د څرګندونو له مخې، تر يو نيم ميليارد افغانيو ډېر عوايد ترلاسه شوي دي.

د بلخ والي قدرت الله ابو حمزه د امنیت خوندي کول او د قوش تیپې د کانال پروژې پرانیستل له سترو لاسته راوړنو څخه بولي.

په کندهار کې هم چارواکي په بېلابېلو برخو کې د ښو لاسته راوړنو او پرمختګونو خبر ورکوي.

چارواکي وایي؛ پر مخدره توکو د روږدو کسانو راټولول او د هغو پر درملنې سربېره ورته کاري زمینه هم برابره شوې ده.

د ختیځې سیمې چارواکي وايي په امنیتي برخه کې د پام وړ بدلون راغلی او په دې کال کې ګڼې لاسته راوړني لري.

دوی وايي د بې شمېر تصفیوي او چاڼيزو عملیاتو په لړ کې یې د زرګونه میله وسلو او مهماتو ترڅنګ سلګونه پر بېلابېلو جرمونو تورن کسان نیول شوي دي.

دغه راز د ختیځې سیمي چارواکي په اقتصادي برخه کې هم په ښارونو او ولسوالیو کې د يو لړ رغنیزو پروژو د پیل او زرګونه بې روزګارو ته په کې د کاري زمینو د برابرېدو خبره کوي.

خلک که هم څه هم د امنیتي وضعیت د ښه والي خوښ دي؛ خو د يو لړ ستونزو یاده هم کوي. 

دوی همدراز وايي په بېلابېلو ولسوالیو کې يې تازه  شپږ زره ښوونکي پر دندو ګمارلي، چې زیاته برخه يې نجونو ته ځانګړې شوې.

د کونړ ولایت چارواکي هم له ګڼو لاسته راوړنو خبر ورکوي او زیاتوي؛ هڅې دا دې، چې ځای خلکو ته ښه امنیتي چاپیریال برابر شي.

د کونړ امنیه قومندان وايي د جنايي جرمونو پرضد د مبارزې په برخه کې ګڼي لاسته راوړني لري.

دې وايي د قتل ، غلا او نورو برخو د مجرمینو ترڅنګ يې انسان تښتوونکي هم نیولي دي.

د ختیځ نورستان او لغمان ولایتونو مسوولین هم په دې ولایتونو کې د امنیتي وضعیت د ښه والي خبره کوي او زیاتوي، چې په ياده برخه کې دوی هم ګڼي لاسته راوړني لري.

د لغمان ولایت چارواکي په دې ولایت کې د دولت له لورې د دېرش میلیون افغانيو او د همکارو مرستندویه ادارو له لوري د پېنځلس میلیون دالرو پر لګښت د رغنیزو پروژو د پلې کیدا خبره کوي، چې په خبره يې سلګونه بې روزګاره وګړیو ته په کې د کار زمینه برابره شوې ده.

د هېواد په شمال ختیځ کې هم نسبي امنیت ټینګ شوی؛ خو بېوزلۍ او بې روزګارۍ، له شپږم ټولګي څخه پورته د نجونو د ښوونځیو نه خلاصېدل، د اقتصادي ستونزو له کبله له هېواده د ځوانانو وتل، د پراختیايي پروژو په ټپه درېدل او د ښځو پر کار د محدودیتونو رامنځته کېدل هغه ستونزې دي، چې خلک یې اندېښمن کړي.

د څلورو شمال ختیځو ولایتونو اوسیدونکي وايي، چې دوی اوس هم د ناڅرګند راتلونکې او پراخ اقتصادي فقر په اړه اندېښمن دي او له اسلامي امارت څخه غواړي، چې د خلکو د اندېښنو له منځه وړلو لپاره خپلې هڅې زیاتې کړي.

په کندوز ولایت کې، چې د هېواد د شمال ختیځ زون مرکز ګڼل کېږي. دا ولایت څو څو ځله د جمهوري نظام او اسلامي امارت تر منځ لاس په لاس شوی هم دی. کندز تل د جګړو شاهد وو؛ خو اوس یې اوسیدونکي ارامه ژوند کوي او خپلي شپې او ورځي د ټوپک له آواز پرته تېروي.

که څه هم یو ځل د شیعه ګانو په یوه جومات کې چاودنې، لسګونه کسان ووژل او ګڼ نور یې روغتون ته ولېږدول.

تخار ولایت د زمري په ۱۱مه د امارت لاس ته ورغی. که څه هم د اسلامي امارت ځواکونه وتوانیدل، چې په دې ولایت کې نسبي امنیت ټینګ کړي؛ خو د جنايي جرمونو او نشه يي توکو په قاچاق کې د پام وړ کمښت ندى راغلى.

په تېر کال کې د جنايي جرمونو، نشه يي توکو د قاچاق او ترهګریزو فعاليتونو په تړاو ٤٤٣ کسان نيول شوي او دغه راز ویل کیږي، چې د اسلامي امارت ځواکونه توانېدلي، چې د مقاومت د جبهې د فعالیتونو مخه ونیسي.

د تخار، کندوز او بدخشان اوسیدونکي بیا د اسلامي امارت د واکمنۍ د یو کلنۍ او د خلکو د وضعیت په اړه بېلابېل نظرونه لري.

د کارپوهانو په وینا په ګڼو ولایتونو کې د خلکو ستونزې یو شان دي او خلک له اسلامي امارت غواړي، چې د ښه ژوند زمینه برابره کړي، حکومت ټولشموله کړي او د وګړو حقونه خوندي او عدالت پرځای کړي.