ازبکستان، افغانستان او پاکستان د مرکزي او سویلي آسیا ترمنځ د سوداګرۍ د ودې لپاره د درې اړخیز ټرانسپورټي دهلیز د پراختیا له لارې د سیمه‌ییزو اړیکو په اړه خپلې ژمنې بیا تائید کړې.

د دې درې هېوادونو د ټرانسپورټي چارو چارواکو د ازبکستان- افغانستان- پاکستان دهلیز د پراختیا په اړه د ګډ پلان د مسودې بیاکتنې او وروستي کولو لپاره مجازي ناسته ترسره کړه.

دا ناسته د ازبکستان د ولسمشر د فرمان له مخې جوړه شوې، چې د هېواد د ټرانسپورټ او لوژسټیک سیسټمونو د پرله‌پسې پراختیا غوښتنه کوي.

د ټرنډ د راپور له مخې؛ بحثونه د توکو باري حرکت پر ښه کولو، د سوداګرۍ خنډونو لرې کولو او د پولې هاخوا لوژسټیک ساده کولو لپاره د عملي اقداماتو پېژندلو راوڅرخېدل.

درې واړو هېوادونو هوکړه وکړه، چې پلان وروستی کړي او اړینې کورنۍ غوښتنې د لاسلیک لپاره چمتو کړي.

دا نوښت په ټوله سیمه کې د سوداګرۍ او اقتصادي همکارۍ د پیاوړتیا پر لوري یو اړین ګام ګڼل کیږي. دا د څو هېوادونو د اوسپنې‌پټلۍ ګډه پروژه ده، چې ترمز- مزار شریف- کابل- پېښور سره نښلوي، چې د لومړی ځل لپاره د ۲۰۲۱ کال په فبروري کې پرې درې اړخیزه رسمي هوکړه وشوه.

تمه ده، چې د ۵ میلیارډ ډالرو پر اټکل شوي لګښت د اوسپنې‌پټلۍ دهلیز به په کال کې تر ۲۰ میلیون ټنو پورې بار د لېږد وړتیا ولري، چې له بشپړېدنې سره به د ځمکې له لارې د سوداګرۍ یوه مهمه لار چمتو او اروپا، روسیه، مرکزي آسیا، افغانستان، پاکستان، هند او د سویل ختیځې آسیا پراخه سیمه سره ونښلوي.

د درې واړو هېوادونو چارواکي دا دهلیز د بدلونکې بېخبنايي پروژې په توګه ګوري، چې نه یوازې به ورسره سیمه‌ییز تجارت زیات شي، بلکې په تاریخي توګه کم تړاو لرونکې سیمه کې به ژیوپولیتیک اتصال او اقتصادي ادغام ته هم وده ورکړي.

 د افغانستان لپاره د ملګرو ملتونو ځانګړې استازې روزا اوتونبایوا د اسلام‌کلا سرحدي سیمې څخه د لیدنې پر مهال د مرستو لپاره د بېړني نړیوال ملاتړ غوښتنه وکړه.

اوتونبایوا له یو شمېر راستنېدونکو کورنیو، مرستندویه کارمندانو او سیمه‌ییزو چارواکو سره له لیدنې وروسته ویلي: “د هغو کورنیو لپاره، چې له لسیزو جګړو (کډوال) شوي وه د بېرته راستنېدا د مثبتې شېبې پرځای؛ د راستنېدا له پراخې رواني ستړیا او ناهیلۍ سره مل ده.”

روزا اوتنونبایوا زیاته کړې: “پر لویه کچه راستنیدل، که چټکه ده او که داوطلبانه، باید په نړیواله ټولنه کې د خطر زنګونه راپورته کړي. دا وضعیت مونږ ته د بشري مسوولیتونو یوه آزموینه ده؛ ځکه، چې “افغانستان دمخه هم له وچکالۍ او اوږدمهاله بشري بحران سره مخ دی او نشي کولی د راستنېدونکو د نوي څپې فشارونه وزغمي.د ملګرو ملتونو د ادارو، سیمه‌ییزو چارواکو، عامه ټینګ ملاتړ او هڅو سره – سره، د راستنېدو سرعت او پیمانه د ملاتړ نازک سیسټمونه له منځه وړي دي. “

د دې بنسټ د څرګندونو له مخې؛ تمه ده، چې په ۲۰۲۵ کال کې به له ۱.۳ میلیون څخه ډېر افغانان بېرته هېواد ته راستانه شي، چې د دې فشار ترڅنګ د هېواد ۷۰ سلنه نفوس په فقر کې ژوند کوي؛ ښځې او ماشومان د راستنېدو پرمهال له لویو خطرونو سره مخ دي.

دغه را زیاته شوې، چې بشري عملیات هم خورا کم دي دوی ته باید خواړه، سرپناه او خپلو سیمو ته خوندي لږد  چمتو شي.

د ملګرو ملتونو ځانګړې استازې په ټولنه کې د راستنېدونکو بیا میشتېدنې لپاره د سمدستي مرستې پر اړتیا ټینګار وکړاو څرګندوي؛ لومړني شواهد ښیي، چې د راستنېدونکو ثبات د بېړنیو پروګرامونو ډیزاین او پلي کولو او په ټولنیزه بېخبنا کې پانګوونې ته اړتیا لري.

هغې ویلي؛ په بېړني اقدام کولو کې پاتې راتلل، په کوربه هېواد کې د راستنېدونکو پرېښودل شویو پیسو ضایع کول، د کار پر بازار فشار او د مهاجرت د دورې دوام به ویجاړونکي پایلې رامنځته کړي.”

میرمن اوتونبایوا په سیمه کې له بسپنه ورکوونکو، پراختیایي شریکانو او حکومتونو څخه د مرستې غوښتنه کړې او په دې اړه وایي: “بېرته راستنېدونکي باید د خپلو وسایلو رالېږدولو ته پرېښودل شي. هغه څه، چې مونږ یې اوس شاهدان یوو د نه نړیوالو مسوولیتونو مستقیمه نیمګړې پایله ده. مونږ باید اوس له سرچینو، همغږۍ او هوډ سره عمل وکړو.”

ملګري ملتونه په افغانستان کې له همغږۍ څخه د ډک چلند غوښتنه کوي، چې د بشري اړتیاوو پر پوره کولو سربېره، د راستنېدونکو د هرکلي په سیمو کې د مرستې کچه هم لوړه شي.

ویل کیږي، چې له ایران، پاکستان او منځنۍ آسیا هېوادونو په ګډون راستنېدونکو ته باید نړیوال پام راواړول شي؛ د نامنظمې راستنېدا بهیر د درولو او رضاکارانه راستنېدا اصل ته باید لومړیتوب ورکړ شي.

د افغانستان اسلامي امارت ویاند ذبیح الله مجاهد په ایکس پاڼه کې د پښتو ژبې د نومیالي ولسي شاعر مطیع الله تراب د مړینې په اړه احساس څرګند کړی دی.

ذبیح الله مجاهد لیکلي: “د ولسي شاعر مطیع الله تراب صاحب وفات سخت متأثره کړو.”

مطیع الله تراب تېره شپه (سې‌شنبه د چنګاښ څلیریشتمه) د زړه د حملې له کبله په خوست ښار کې د څلور پنځوس کلونو پر عمر مړ شو.

د پښتو ژبې د نومیالي ولسي شاعر مطیع الله تراب جنازه نن سهار په چورلکه کې د کورنیو چارو وزارت د لوړ پوړو چارواکو پر ملتیا لومړی کابل او بیا ننګرهار ولایت ته ولېږدول شوه.

د جنازې مراسم به یې نن ماسپښین ۲ بجې د جلال آباد ښار په شېرزي لوبغالي او ۴ بجې د خوږیاڼو ولسوالۍ کې ادا او خاورو ته وسپارل شي.

ارواښاد خپلو ولسي، سیاسي او حماسي شعرونو نومیالی کړی.

اروا ښاد تراب ۱۳۵۰ لمریز لېږدیز کال د خوږياڼو ولسوالۍ د کوز بهار د کاله‌خېلو کلي په يوه دینداره کورنۍ کې زېږیدلی او له کلونو راپدېخوا یې ولسي شاعري وکوله او د شعر پر ژبه يې بېلابېل سیاسي او ټولنیز اړخونه پر ساده ژبه ولس ته وړاندې کړل.

ویل کیږي، چې د اروښاد ولسي شاعر مطیع الله تراب سپین بغاوت، زه په کړي بغاوت پښیمانه نه‌یم، د للمې‌ګلونه او د کاڼي‌اوبه یې چاپ شوې شعرې ټولګې دي او يو شمېر ناچاپه آثار هم ترې پاتې شول.