د مړینو راپور په درې ایالتونو کې ورکړ شوی؛ مادیا پردېش، راجستان او تامل ناډو، چې د قربانیانو لوړه شمېره یې په مادیا پردیش کې شبت شوې ده.

د هند پر درملو د څار ادارې د لومړنیو کتنو له مخې؛ په دې شربت کې خطرناک کیمیاوي توکي لکه ډای ایټیلن‌ګلیکول او ایټیلن ګلیکول موندلي، چې علت یې په تېرو وختونو کې هم بې‌کیفیته درمل ښودل شوی دی.

چارواکو ویلي: هغه شرکت، چې دا شربت یې جوړ کړی؛ د راپورونو له مخې کولډریف نومیږي، چې د درغلۍ او د درملو او سینګاري توکو له قانون څخه د سرغړونې تور پرې هم لګول شوی دی.

د هند روغتیا وزارت سمدلاسه د شربت پلور او وېش بند کړی او بېلګې یې د ازموینې لپاره مرکزي لابراتوارونو ته لېږلي او دا هڅې هم روانې دي، چې آیا دا ککړ شوي شربتونه نورو سیمو یا بهرنیو هېوادونو ته هم صادر شوي او که نه.

دې پېښې په هند کې د درملو د تولیدي معیارونو په اړه تازه اندېښنې راپورته کړي.

له تېرو درې کلونو راپدېخوا په هند کې جوړ شوي د ټوخي شربتونه هم په ګمبیا، ازبکستان او کامرون کې د ماشومانو له مړینې سره تړاو لري.

روغتیایي څانګوالو(متخصصینو) د درملو په آزموینه کې د څارنې او رڼښت غوښتنه کړې او خبرداری یې ورکړی، چې د کیفیت کمزوری کنټرول په ځانګړي توګه په غریبو سیمو کې ژوند په خطر کې اچوي.

د عامې روغتیا وزارت او د قطر خیریه بنسټ په کندهار ولایت کې د یو لوی ۴۰۰ بستریز روغتون د جوړولو لپاره هوکړه لیک لاسلیک کړ.

د عامې روغتیا وزیر وایي، چې په کندهار کې به د دغه روغتون له جوړېدو سره د یادې حوزې د اوسېدونکو ګڼې ستونزې حل شي.

د عامې روغتیا وزیر نور جلال جلالي ويلي؛ کندهار یو له هغو ولایتونو څخه دی، چې اوس هم ډېرې سپینې سیمې لري او د دې پروژې له بشپړېدو سره به د هېواد په سویلي برخه کې د میندو او ماشومانو د روغتیایي ستونزو یوه د پام وړ برخه حل شي.

په افغانستان کې د قطر خیریه بنسټ رییس منعم ‌شاه ویلي، چې په دې روغتون کې به د جراحي، نسایي ولادي، فارمسي، ایمرجنسي او لابراتوار څانګې فعالې شي او په ټوله کې د میندو او ماشومانو لپاره ۴۰۰ بسترونه په پام کې نیول شوي دي.

د نوموړي د څرګندونو له مخې؛ دا یوازې روغتیايي پروژه نده، بلکې په افغانستان کې د میندو او ماشومانو د روغتیا د ښه کېدو لپاره د قطر دولت د دوامداره ژمنو یوه برخه ده.

منعم ‌شاه وایي: « د تړون له مخې؛ د قطر خیریه بنسټ به د ساختماني کار د تمویل او څارنې مسوولیت ولري او دا ډاډ به ترلاسه کړي، چې ټول کار له ملي او نړیوالو روغتیایي معیارونو سره سم ترسره کیږي. پر دې سربېره د روغتون مدیریت، جدي پاملرنې او د ماشومانو درملنې په برخو کې د روغتیایي کارکوونکو د ظرفیت لوړولو لپاره به ځانګړي روزنیز پروګرامونه هم جوړ شي.”

په کابل کې د قطر سفارت چارسمبالي مردف القاشوطي د روغتیا په برخه کې د قطر پر ژمنو د ټينګار ترڅنګ ویلي؛ یاد هېواد تل هڅه کړې په افغانستان کې د بېخبنایي پروژو لهه پلي کېدا سره به د خلکو د هوساینې او روغتیایي خدماتو له ښه‌والي سره مرسته وکړي.

ویل کیږي، چې د یاد روغتون جوړول به دوه کاله او شپږ میاشتې وخت ونیسی، چې د روغتیا وزارت د مسوولینو د څرګندونو له مخې؛ د هېواد په ختیځ زون کې د یو روغتیايي کمپلکس د جوړولو چارې بشپړې شوې دي.

د ایمرجنسي بنسټ په خپور شوي راپور کې راغلي، چې د افغانستان د نوي حکومت پر رسمیت نه پېژندل، د امریکا د نړیوالې پراختیایي ادارې د بودجې کمښت او د نړیوالې ټولنې د زیاتېدونکې بې پروایۍ له کبله تمه نه کېږي، چې په افغانستان کې به روغتیايي سیسټم ښه شي.

ایمرجنسي نومی نادولتي بنسټ د افغانستان د روغتیايي سیسټم د وضعیت په اړه یو نوی راپور خپور کړی دی، له مخې یې په هېواد کې سوله د جګړې د پای ته رسېدو په معنا ده؛ خو د پایلو پای یې ندی.

د یاد بنسټ د څرګندونو له مخې: په تېرو څلور کلونو کې اقتصادي بحران ډېر شوی، فقر او بې کاري ډېره پراخه شوې او له روغتیايي سکټور پرته د ښځو پر کار تقریباً بشپړ بندیزونه لګول شوي دي.

د بودجې د کمښت له کبله د روغتیايي سیسټم له منځه تلل هم لامل شوي، چې په افغانستان کې روغتیايي بحران نور هم ګړندی کړي.

ایمرجنسي ویلي، چې له ۷۰ سلنې ډېر افغانان وړیا یا ارزانه روغتیایي خدماتو ته لاسرسی نلري.

د ایمرجنسي بنسټ رییسه روسلا میچیو وایي: «افغانان له لسیزو راپدېخوا د روغتیا له ناامنۍ سره مخ دي. اوس د دې وخت دی، چې د افغانانو لپاره د ټولنې له پراخې کچې څخه تر روغتون پورې یو وړیا او اغېزناک روغتیایي سیسټم رامنځته شي.”

د دې بنسټ راپور زیاته کړې، چې د مور او ماشوم د روغتیا په برخه کې ۷۶ سلنه ښځې اړ شوي بل ولایت یا هېواد ته سفر وکړي او هغه خدمات ترلاسه کړي، چې دوی ورته اړتیا لري.

پر بېخبنایي ستونزو سربېره ټولنیزو نورمونو هم د درملنې لپاره یو لوی خنډ رامنځته کړی. په ځانګړي توګه د ښځو لپاره.

د ښځینه ډاکټرې له لوري د معاینې انتظار د بېړنیو حالتونو اداره کول ځنډوي؛ دا هغه مسله ده، چې په ځلونو د مرګ یا معلولیت لامل شوې ده.

د راپور د موندنو له مخې؛ په درملنه کې ځنډ د ناروغانو د څلورمې برخې لپاره د جراحي ځنډ لامل شوی او درېیمه برخه یې د درملنې ځنډ د مړینې یا معلولیت لامل بولي.

په راپور کې دغه راز راغلي، چې د کابل د ایمرجنسي روغتون د بېړني حالت په څانګه کې شاوخوا ۵۰ سلنه ناروغان اوس هم د جګړې قربانیان دي، چې د ډزو، چاودنو، ځمکنیو ماینونو او د وسلوال تاوتریخوالي له کبله ټپیان شوي دي.

د اسلامي امارت ویاند ذبیح‌الله مجاهد د ایمرجنسي راپور ردوي او وایي، دا راپور د اوازو پر بنسټ چمتو شوی؛ ځکه، چې د اسلامي امارت له واک ته رسېدو راپدېخوا هیڅ ډول نښتې ندي شوي.

د راپور په پای کې د وضعیت د ښه والي لپاره د ښځو پر وړاندې د زده‌کړو او کارموندنې د محدودیتونو د لرې کولو، په روغتیایي بېخبنا کې پانګونې او د روغتیايي خدماتو چمتو کولو لپاره د ماهرو کارګرانو ګمارلو په ګډون ۱۰ مهمې سپارښتنې کوي.

ایمرجنسي له نړیوالې ټولنې غوښتي، چې له افغانستان سره د خپل روغتیایي سیسټم په بیا رغونه کې مرسته وکړي.