آریانا افغان هوايي شرکت څرګنده کړې، چې د ریاست الوزراء د اقتصادي مرستیالۍ د دفتر د پرېکړې پر بنسټ به سر له نن (یکشنبه د لړم پېنځه‌ویشتمه) څخه د کارګو الوتنو له لارې د صادراتو او وارداتو د لېږد رالېږد لپاره نوې او ټیټې تعرفې پلې کړي.

د آریانا افغان هوايي شرکت رییس بخت الرحمن شرافت ويلي، چې د دې پرېکړې له پلي‌کېدا سره به نړیوالو بازارونو ته د افغانستان تولیدات او محصولات د تازه او وچې میوو، زعفرانو، غالۍ او نورو کیفیت لرونکو محصولاتو په ګډون پر ټیټ لګښت د لېږد منظمه زمینه برابره شي. هغه زیاته کړې، چې دا اقدام به نه یوازې د صادراتو بهیر ګړندۍ کړي، بلکې د ملي اقتصاد په پیاوړتیا او له افغان سوداګرو په ملاتړ کې به هم اړین رول ولوبوي.

د آریانا افغان هوايي شرکت رییس زیاته کړې؛ پلان لرو، چې په راتلونکي کې دا بهیر پراخ او د نورو هېوادونو لپاره هم د سوداګریزو توکو د کم لګښته لېږد زمینه برابره شي.

د صنایعو او سوداګرۍ وزارت ویاند عبدالسلام جواد ویلي، چې د هوايي دهلیز له لارې د سوداګریزو توکو د لېږد لګښت کمول پر سوداګرۍ، ملي اقتصاد او کورني تولیداتو مثبت اغېز لري او سوداګریزې اړیکې به هم پیاوړې کړي.

یو شمېر اقتصادي کارپوهان د هوايي دهلیز جوړول د سوداګرۍ په وده کې مهم ګڼي او ټینګار کوي، چې له هوايي کارګو څخه ګټه اخیستل به د صادراتو او وارداتو بهیر چټک کړي.

دمګړۍ د افغانستان او پاکستان تر منځ د وروستیو کړکېچونو له کبله د دواړو هېوادونو سوداګري درېدلې ده. تېره اوونۍ د ریاست‌الوزرا اقتصادي مرستیال په کابل کې یوې خبري غونډې ته د هېواد له سوداګرو وغوښتل، چې له پاکستان پرته د سوداګریزو لارو بدیلونه ولټوي.

له دې مخکې د پاکستان خصوصي سکټور اندېښنه ښودلې وه، چې افغانستان د پاکستان پر ځای ښه بدیلونه لري او اسلام‌آباد به له کابل څخه زیات د سوداګرۍ له درېدو زیان وویني.

دا په داسې حال کې ده، چې د ریاست الوزراء د اقتصادي مرستیالۍ د سپارښتنې له مخې آریانا ته دنده سپارل شوې، چې هر کیلوګرام صادر شوي توکي پر یو ډالر او هر کیلوګرام وارد شوي توکي پر ۸۰ سینټو انتقال کړي.

د افغانستان اسلامي امارت څرګنده کړې؛ د ملي درنښت، سوداګریزو ګټو او د هېواد د وګړو د حقونو ساتنې لپاره پرېکړه شوې، چې افغان سوداګر باید د پاکستان له لارې پر سوداګرۍ او ټرانزیټ خپله تکیه راکمه کړي.

د ریاست الوزراء اقتصادي مرستیال ملا عبدالغني برادر له سوداګرو سره په یوه خبري ناسته کې ویلي، چې پاکستان تل د افغانستان سوداګریزې لارې بندې ساتي او غیر سیاسي مسایل د سیاسي وسیلې په توګه کاروي.

په دې غونډه کې ملا‌برادر له سوداګرو وغوښتل، چې د امکان تر حده له پاکستان سره له سوداګرۍ ډډه وکړي او د خپلو توکو د ټرانزیټ لپاره بدیلې لارې وکاروي.

د ملا برادر د څرګندونو له مخې؛ له پاکستان څخه واردات باید بدیلو بازارونو او هېوادونو ته واستول شي، ځکه اوسمهال بېلابېل غوراوي لرو.

هغه دا هم ویلي، چې د درملو واردات باید په بشپړ ډول راکم شي او سوداګر باید خپل حسابونه او معاملې له پاکستان څخه راټولې کړي.

دغه راز په دې ناسته کې د صنایعو او سوداګرۍ وزیر نورالدین عزیزي ویلي، چې افغان سوداګرو ته په یوه میاشت کې د تورخم د دروازې له تړل‌کېدا ۲۰۰ میلیون ډالر زیان اوښتی دی.

دا پرېکړه د کابل او اسلام‌آباد ترمنځ د سوداګریزو کړکېچونو د زیاتوالي او د پاکستان له‌خوا د لارو د پرله‌پسې تړلو وروسته رامنځته شوې ده.

پاکستانیو رسنیو راپور ورکړی، چې په تېرو ۲۴ ورځو کې د سوداګریزو لارو بندېدا د افغانستان او پاکستان سوداګرله پراخو اقتصادي زیانونو سره مخ کړي دي.

د “نیشن” د راپور له مخې؛ د افغانستان او پاکستان تر منځ د لارو تړل کېدا د دواړو لوریو سوداګرو ته شاوخوا ۲۰۰ میلیون ډالر مالي زیانونه اړولي او د منځنۍ آسیا له هېوادونو سره د پاکستان سوداګري یې هم پر ټپه ولاړه ده.

رسمي سرچینو ویلي، چې د اوکټوبر له دولسمې څخه تر یودېرشمې پورې د ۸ لارو د تړل‌کېدا په پایله کې له ۵۰ میلیون ډالرو څخه ډېر مستقیم زیانونه اړولي او زرګونه لارۍ او سوداګر د لارو دواړو خواوو ته بند پاتې دي؛ خوسا کېدونکي توکي په ګمرکونو کې له منځه تلي او سلګونه ټنه تازه میوو او خواړو زیانونه لیدلي دي.

د چارواکو د څرګندونو له مخې: افغانستان هره میاشت له پاکستان څخه شاوخوا ۱۵۰ میلیون ډالر واردات لري او ۶۰ میلیون ډالر صادروي؛ خو د لارو تړلو دا بهیر په ګډوډ کړی دی. همدارنګه د منځنۍ آسیا هېوادونو ته د پاکستان صادرات بند شوي دي.

د دې بحران په پایله کې زرګونه کارګران اغېزمن شوي او له زر څخه زیاتې لارۍ د کراچۍ په بندر کې ولاړې پاتې دي.

همدارنګه، راپورونه ښیي، چې د افغانستان او پاکستان ترمنځ دوه اړخیزه سوداګري د روان مالي کال په لومړۍ ربع کې ۶ سلنه کمه شوې، چې تېر کال له ۵۰۲ میلیون ډالرو څخه ۴۷۵ میلیون ډالرو ته رسېدلې ده. په سپتمبر کې د پاکستان او افغانستان ترمنځ د سوداګرۍ حجم هم د تېر کال پر پرتله ۱۳ سلنه کم شوی دی.