د افغانستان بهرنیو چارو وزارت په قزاقستان کې د منع شویو ډلو له نوملړه د افغانستان اسلامي امارت د نوم له ایستلو هرکلی کړی دی.

د بهرنیو چارو وزارت ویاند عبدالقهار بلخي نن (سې شنبه د زمري پېنځلسمه) په یوه خبرپاڼه کې ویلي، چې دا ګام له اسلامي امارت سره د قزاقستان د همغږۍ او په دې برخه کې د خنډونو د لرې کولو او د دوه اړخیزو اړیکو د کچې ښه‌والی په برخه کې یو مهم پرمختګ دی.

په خبرپاڼه کې راغلي: قزاقستان په سیمه کې د افغانستان مهم سوداګریز او ټرانزیټي ګډونوال دی او دا پرېکړه به د دوه اړخیزو اړیکو د پرمختګ او پراخو اقتصادي همکاریو لپاره لار اواره کړي، چې د دواړو هېوادونو په ګټه به وي.

د قزاقستان دولتي خبري آژانس پرون ( دوشنبه د غبرګولي څوارلسمه) راپور ورکړ؛ د دغه هېواد ولسمشر قاسم جومارت توکایوف اعلان وکړ، چې د اسلامي امارت نوم یې د ترهګرو ډلو له نوملړه ایستلی دی.

توکایوف دا خبره د ډله‌ییز امنیت تړون ټولنې د غړیو هېوادونو د پارلمانونو له رییسانو سره په کتنه کې کړې ده.

هغه ټینګار کړی، چې دغه هڅه او ګام له افغانستان سره د اقتصادي اړیکو د پراختیا لپاره پورته شوی دی.

د تاجکستان ملي شورا مشر ادعا کړې، چې له افغانستان څخه د ډله‌ییز امنیت تړون غړیو هېوادونو ته د افراطیت د نفوذ خطر مخ پر زیاتېدو دی.

د روسیې د تاس خبري آژانس د راپور له مخې؛ رستم امام‌علي د قزاقستان په پلازمېنه کې د ډله‌ییز امنیت تړون ټولنې د غړیو هېوادونو د پارلمانونو د مشرانو په غونډه کې دا هم ویلي، چې په افغانستان کې د دیني مدرسو شمېر ډېر شوی دی.

هغه وایي: زمونږ هیوادونو ته د مذهبي افراطیت د ویجاړوونکي ایډیالوژۍ د خپرېدو خطر مخ پر ډېرېدو دی. تر اوسه په افغانستان کې څه باندې زر دیني مدرسې جوړې شوي، چې ډېرې یې په هغو ولایتونو کې دي، چې د ډله‌ییز امنیت تړون ټولنې له هېوادونو سره ګډه پوله لري.

امام‌علي ادعا کړې، چې په دغو مدرسو کې خلک د ځانمرګو روزنه ترلاسه کوي او په افغانستان کې د دغه وضعیت دوام د ډله‌ییز امنیت تړون غړیو هېوادونو لپاره اوږدمهاله منفي پایلې لرلی شي.

نوموړي ټینګار کړی، چې په افغانستان کې وضعیت اوس هم کړکېچن دی او هیڅ رښتینی پرمختګ ندی لیدل شوی او دغه هېواد یو ځل بیا د ترهګرو پر ځاله بدل شوی دی.

د ده د څرګندونو له مخې؛ لسګونه افراطي او ترهګرې ډلې په افغانستان کې خپل دريځونه پياوړي کوي او د مصنوعي نشه‌يي توکو په ګډون د نشه‌يي توکو کښت او توليد یې مخ پر زياتېدو دى.

دا په داسې حال کې ده، چې اسلامي امارت د افغانستان دننه د ترهګرو ډلو شتون ردوي او ټینګار کوي؛  افغانستان هیچاته اجازه نه‌ورکوي، چې دا خاوره د نورو هېوادونو د امنیت پر ضد کار وکاروي. اسلامي امارت د نشه‌یي توکو کښت او تولید څه نا څه صفر ته راټیټ کړی دی.

د ملګرو ملتونو د ماشومانو ادارې یونیسف د دوشنبې پر ورځ ویلي؛ په افغانستان کې په لسګونه زره ماشومان د روانو سیلابونو له کبله په ځانګړي توګه د دې هېواد په شمال او لویدیځ کې اغېزمن شوي دي.

دغو غیرمعمولي سختو موسمي بارانونو د هېواد په بېلا بېلو برخو کې تباهۍ رامنځته کړې؛ سلګونه کسان یې مړه کړي، مالونه او فصلونه یې ورت له منځه وړي دي.

د ملګرو ملتونو د خوړو ادارې WFP خبرداری ورکړی، چې ډېري ژوندي پاتې شوي کسان د ژوند کولو وس نلري.

یونیسف ویلي؛ سخته هوا د اقلیمي کړکېچ د زیاتېدو نښې نښانې لري، چې ځینو اغېزمن شویو سیمو تېر کال وچکالي هم تجربه کړې ده.

د خوړو نړیوال پروګرام ويلي؛ په افغانستان کې د مۍ د سختو اورښتونو له کبله له ۳۰۰ ډېر کسان مړه شوي او زرګونه کورونه په شمالي ولایت بغلان کې ویجاړ شوي دي.

WFP ویل، ژوندي پاتې شوي کسان نه کور، نه ځمکه او نه هم د معیشت کومه سرچینه لري.

یونیسف د دوشنبې پر ورځ څرګنده کړې، چې په لسګونه زره ماشومان د روانو سیلابونو له کبله اغېزمن پاتې دي.

په افغانستان کې د یونیسف استازي ډاکټر تاج الدین اویویل ویلي: نړیواله ټولنه باید له ټولنو سره د مرستې لپاره هڅې او پانګونه دوه چنده کړي، چې پر ماشومانو د اقلیم د بدلون اغېزې راکمې شي.

افغانستان د ماشومانو د اقلیم د خطر په شاخص کې د ۱۶۳ هېوادونو په منځ کې پېنځلسم ځای لري. دا پدې معنا ده، چې نه یوازې په هېواد کې اقلیم او چاپېریالي فشارونه د پام وړ دي، بلکې ماشومان په ځانګړي توګه د نړۍ د نورو ځایونو پر پرتله اغېزمنونکي دي.

تېره اوونۍ د ماشومانو د ژغورنې خصوصي ډلې ویلي وه، چې په ۲۰۲۴ کال کې به د افغانستان شاوخوا ۶ اعشاریه ۵ میلیون ماشومان د لوږې له بحران سره مخ شي.

دغې ډلې ویلي، له هرو ۱۰ افغان ماشومانو څخه به نږدې درې یې سږکال د لوږې له بحران او بېړنۍ کچې سره مخ وي؛ ځکه، چې دغه هېواد د سېلابونو سمدستي اغېز، د وچکالۍ اوږدمهاله اغېزې او له ګاونډیو؛ پاکستان او ایران څخه د افغانانو د جبري راستنېدو احساس کوي.

د ۲۰۲۳ کال له سپټمبر راپدیخوا له پاکستان څخه له ۵ سوه ۵۷ زره ډېر افغانان مهاجر جبري راستانه شوي دي.