د دوحې د درویشتمې ناستې پرمهال د قطر لومړي وزیر او بهرنیو چارو وزیر، شیخ محمد بن عبدالرحمن بن جاسم آل ثاني ټینګار کړی، چې د سیمې د سولې لپاره د ټولو ښکېلو لوریو په ځانګړي توګه نادولتي لوبغاړو تر منځ سیاسي تعامل او خبرې اړینې دي.

شیخ محمد په هغه غونډه کې، چې امریکایي خبریال ټوکر کارلسون پر مخ وړله ویلي « هیڅ بحران که د افغانستان یا فلسطین وي او که په نورو سیمو کې د ښکېلو لوبغاړو څنډې ته له کولو سره حل کېدی نشي او نه هم  کولی شئ، چې له نادولتي لوبغاړو پرته د سولې خبرې وکړئ».

نوموړي زیاته کړې؛ د قطر منځګړیتوب ته په کتو د افغانستان د سولې له بهیر نیولې ان تر په غزه کې د اوربند تر بېلابېلو هڅو ښيي، چې له اغېزمنو فعالینو سره د خبرو لپاره بې‌طرفي ډېره اړینه ده.

شیخ محمد څرګنده کړې، چې د قطر اړیکې له حماس سره شاوخوا یوه لسیزه مخکې د امریکا پر غوښتنه پیل شوې، چې له دې فلسطیني ډلې سره د خوندي اړیکو یوه لار رامنځته شي.

هغه همدا راز یادونه وکړه، چې د اسلامي امارت سیاسي دفتر په ۲۰۱۳ کال کې د واشنګټن پر غوښتنه د افغانستان د خپلمنځي خبرو او د امریکایي ځواکونو د وتلو د آسانتیا لپاره پرانیستل شو.

د قطر لومړي وزیر د هغو تورونو په ځواب کې، چې ګواکې په غزه کې د قطر له بشري مرستو ناوړه استفاده شوې؛ وویل: « ټولې مرستې او مالي سرچینې مو د غزې خلکو ته رسېدلي او دا بهیر په بشپړ ډول شفاف دی، چې امریکا پرې خبره ده».

هغه ټینګار کړی، چې د قطر منځګړیتوب عملي پایلې لرلي دي. لکه پرله‌پسې اوربند، بشري وقفي، د یرغمل شویو خلاصون او د تخلیې ترتیبات.

شیخ محمد په سپټمبر کې پر قطر د اسرائیلو برید ته نغوته وکړه او هغه یې ښکاره ډیپلوماټیکه سرغړونه او د منځګړیتوب له اصولو سرغړاوی وباله: « کله، چې یو منځګړی د یوې خوا له‌خوا بمبارډ شي؛ دا بې ساری کار دی او اخلاقي عمل نه‌ګڼل کېږي».

هغه د غزې د بیا رغونې په اړه، چې د اسرائیلو د دوه کلنې جګړې له کبله ویجاړه شوې؛ وویل: د بیا رغونې مسوولیت د هغه چا پر غاړه دی، چې ویجاړۍ یې کړې، نه پر قطر: « مونږ د خلکو د رنځ په کمولو کې هر ډول هڅې کوو؛ خو نشو کولی د هغو ویجاړو شویو ودانیو د بیا رغونې چک ورکړو، چې نورو ورانې کړې دي» .

شیخ محمد د نړیوالې ټولنې په دوه‌ګوني سیاست هم نیوکه وکړه او وایي: « که له روسیې غوښتل کیږي، چې اوکراین بېرته ورغوي؛ نو ولې ډېر هېوادونه د غزې د بیا رغونې په اړه اسرائیل مسوول نه ګڼي؟»

هغه په ډاګه کړې، چې قطر په هېڅ راز د فلسطینیانو د جبري ایستلو ملاتړ نه‌کوي او وایي : «هغوی د پاتې کېدو حق لري او نه‌غواړي خپل هېواد پرېږدي. هېیوک حق نلري هغوی بې‌ځایه کړي یا پرزور وتلو ته اړ کړي.»

د دوحې درویشتمه غونډه د ۱۶۲ هېوادونو له شاوخوا ۵ زره ګډونوالو، ولسمشرانو، لومړي وزیرانو ، د بهرنیو چارو وزیرانو او نړیوالو کارپوهانو پر ګډون د بحرانونو د حل، بشري کړکېچونو، نړیوالې حکومتولۍ او اقتصادي بې‌ثباتۍ موضوعات وڅېړل.

دا په داسې حال کې ده، چې میرمن کلنټن او یو شمېر لویدیځ چارواکي تل په نړیوالو غونډو کې د ښځو پر وړاندې د اسلامي امارت د پالیسیو په اړه نیوکه کوي؛ خو اسلامي امارت پر ځلونو ویلي، چې د ښځو شرعي حقونه تضمین شوي او د حکومت په توګه دوی د بهرنیانو کلتور نشي منلی.

د دوحې فورم د ناستو په لړ کې د افغانستان بهرنيو چارو وزارت د سټراټېژیکو څېړنو مرکز رییس عبدالحی قانت د افغانستان او پاکستان ترمنځ د خبرو اړتیا ته په نغوته کې ویلي، چې دا خبرې د سیمې د نږدې‌کېدا او نښلېدا لپاره اړینې دي.

قانت د یادې ناستې په څنډه کې ویلي: « مونږ کولی شوو ټولې ستونزې د خبرو له لارې حل کړو؛ خو باید هغه ټکي ته ورسېږو، چې نږدې‌کېدا په کې ناشونی نشي؛ ځکه په سیمه‌‌ییزه همغږۍ کې ډېرې ګټې نغښتې دي».

هغه زیاته کړې؛ د افغانستان لپاره له پاکستان سره مثبتې اړیکې له هر څه ډېرې مهمې دي؛ خو وروستیو ستونزو ته یې داسې نغوته وکړه: « دا موضوع ډېره اړینه ده؛ خو په وروستیو کې د سوداګرۍ لارې د سیاسي فشار د وسیلې په توګه وکارول شوې او جغرافیه هم د فشار پر وسیله بدله شوې ده. دا کار په حقیقت کې د سیمې د همغږۍ ارزښت ته زیان رسوي ».

قانت د اوږدمهاله لید پر اړتیا ټینګار کړی او څرګندوي: « دا ډېره اړینه ده، چې پاکستان او افغانستان د دغو ستونزو د حل لپاره سره کېني. که دا بحرانونه دوام ومومي، د سیمې باور پر سیمه‌ییزې نښلېدا او اتصال به له منځه ولاړ شي».

هغه له وروستیو ترینګلتیاوو سره – سره خپله لېوالتیا داسې ښکاره کړه: « زما پر اند دا ناورین لنډمهاله دی. د پاکستان او افغانستان اړیکې به هیله ده بېرته مثبت لوری خپل کړي او کولی شوو په افغانستان کې ټولې پیل شوې پروژې پر مخ یوسو او د افغانستان خاوره د ګواښ پر ځای د جنوبي آسیا او منځنۍ آسیا د نښلولو د مرکز په توګه وکاروو».

دغه راز په دې ناسته کې د ازبکستان د سټراټېژیکو او سیمه‌ییزو څېړنو د بنسټ رییس ډاکټر الدور آریپوف، هم ویلي، چې: « مونږ په ازبکستان کې پدې باور یوو، چې بېلابېلې تګلارې اړینې دي. زمونږ دریځ روښانه دی: اقتصادي همکاري د افغانستان د ودې لپاره تر ټولو غوره او اغېزمنه وسیله ده ».

دا څرګندونې په داسې حال کې راپورته کیږي، چې سیمه‌ییز مشران په جنوبي او مرکزي آسیا کې د اتصال او پراختیا د پیاوړتیا لپاره د اقتصادي همکاریو او ګډو پروژو په لټه کې دي.

درې میاشتې وشوې، چې په افغانستان کې د ملګرو ملتونو د دفترونو افغان ښځینه کارکوونکې د اسلامي امارت له‌خوا د کار اجازه نلري.

د ملګرو ملتونو د څرګندونو له مخې؛ دې بندیزونو د میلیونونو اړو خلکو لپاره د اړینو بشري خدماتو وړاندې کېدا له پوره خطر سره مخ کړې ده.

سره له دې، چې ښځې د ملګرو ملتونو په دفترونو کې د حاضرۍ اجازه نلري؛ خو افغان ښځینه کارکوونکې په سیمه‌ییزو ټولنو کې د لرې(انلاین) فعالیتونو له لارې خپل اړین کارونه ترسره کوي. هغوی د هېواد په ختیځ او شمال کې د وروستیو زلزلو له اغېزمنو کورنیو سره مرسته کړې، له پاکستان او ایران څخه د راستنېدونکو زرګونو کسانو ملاتړ یې کړی او د خوړو، پاکو اوبو، روغتیايي پاملرنې، سرپناه، ښه ژوندانه ته د شرایطو برابرولو او د اقلیمي بدلون پر وړاندې د مقاومت پروګرامونو په څېر ضروري خدمتونه یې ترسره کړي دي.

ملګري ملتونه خبرداری ورکوي، چې د دغو بندیزونو دوام د هېواد پر کچه د میلیونونو وګړو ژوند له جدي ګواښ سره مخ کوي.

د دې بنسټ په اعلامیه کې راغلي: «افغان ښځې د ملګرو ملتونو د کاري هڅو نه بېلېدونکې برخه ده. افغان ښځو او نجونو ته د لاسرسي او هغوی ته د کلتوري اړتیاوو له مخې د مرستو رسولو لپاره د ښځو شتون اړین دی. مرسته باید د ښځو له‌خوا ښځو ته ورسېږي.»

ملګرو ملتونو یو ځل بیا له دې بندیز سره خپل مخالفت څرګند کړی او دا بندیز یې د بشري حقونو او برابریو په اړه د دې ټولنې له بنسټیزو غوښتنو سره په ټکر کې بللی دی. دې بنسټ ټینګار کړی، چې دا بندیزونه په افغانستان کې د دوی ماموریتي چارې کمزوری کوي.

د روانو بندیزونو په غبرګون کې د ملګرو ملتونو اړوند بنسټونو لنډمهاله عملياتي بدلونونه رامنځته کړي او پدې هم غور کوي، چې څنګه خپلې بشري چارې روانې وساتي.

ملګرو ملتونو یو ځل بیا له اسلامي امارت وغوښتل، چې دا بندیز لرې کړي؛ ښځینه کارکوونکو او قراردادیانو ته په دفترونو کې خوندي او له ‌خنډ پرته د کار کولو زمینه برابر کړي، چې دا کار د هېواد پر کچه اړمنو ښځو او نجونو ته د مرستو رسولو لپاره ډېر اړین دی.

د افغانستان اسلامي امارت تر دې دمه پدې اړه څه ندي ويلي.