رویترز د څرګندونو له مخې؛ د ترکیې د تېرو دوه لسیزو واکمن ولسمشر طیب اردوغان د یکشنبې پر ورځ په ټولټاکنو کې بریالی شو او د یوه سیمه‌ییز پوځي ځواک په توګه یې بیا هم خپل دریځ پیاوړی کړ.

د هغه سیال کمال قلیچدار اوغلو دا ټاکنې ترټولو ناعادلانه ټاکنې وبللې؛ خو د پایلو په اړه یې مخالفت څرګند نه‌کړ.

رسمي پایلو وښودله، چې قلیچدار اوغلو ۴۷ اعشاریه ۹ سلنه رایې ګټلي او اردوغان له ۵۲ اعشاریه یو سلنې رایې برخمن شو او دواړه د یو وېشل شوي ملت رایې خپلې کړې.

ولسمشر طیب اردوغان اوس هڅه کوي، چې د ناتو د  ۸۵ میلیون وګړیو لرونکي هېواد کورنی، اقتصادي، امنیتي او بهرنۍ پالیسي بیا جوړه کړه.

د هغه دغه پېنځه کلنه واکمني به د مخالفانو لپاره یو لوی ګوزار وي؛ ځکه، چې نوموړی یې  یې د دیموکراسۍ پر کمزوري کولو تورن کړی. دا هغه تور دی، چې اردوغان تل رد کړی دی.

رویترز په ډاګه کړې؛ هغه په انقره کې د بریا د وینا پر مهال ژمنه وکړه، چې ټولې شخړې به پریږدي او د ملي ارزښتونو او خوبونو تر شا به کلک ودریږي.

هغه دغه راز د اپوزیسیون پر غړیو هم نیوکې وکړې او د شواهدو له وړاندې کولو پرته یې د ترهګرو پر ملاتړ کولو تورن کړل.

هغه څرګنده کړې: د کرد پلوه ګوند د پخواني مشر صلاح الدین دمیرتاش خوشې کول به، چې هغه یې ترهګر بللی؛ ممکنه نه‌وي.

اردوغان وايي، چې انفلاسیون د ترکیې ترټولو بېړنۍ مسله ده.

د قلیچدار اوغلو ماتې به د ترکیې د ناتو متحدینو ته ماتم وي؛ ځکه، چې له اردوغان او ولادیمیر پوتین د اړیکو له کبله اندېښمن شوي دي.

د امریکا ولسمشر جو بایدن تویت کړی: زه د دوه اړخیزو مسلو او شریکو نړیوالو ننګونو په اړه د ناتو د متحدینو په توګه ګډ کار کولو ته سترګې پر لار یم.

له ترکیې سره د امریکا اړیکې په ناتو کې د سویدن د شاملیدو په اړه د اردوغان اعتراض او همدارنګه له مسکو سره د انقرې نږدې اړیکې او د سوریې په اړه اختلافاتو له کبله خنډینۍ  شوې دي.

۶۹ کلن اردوغان په استانبول کې له یوه بس څخه خپلو پلویانو ته په وینا کې وویل: نن ترکیه یوازنی ګټونکې ده. زه له خپلو ټولو خلکو مننه کوم، چې يو ځل بيا يې مونږ ته د پېنځه کلونو لپاره د هېواد د حکومت کولو مسووليت راکړ.

اردغان، د اسلامپالو ریښو لرونکي د عدالت او پراختیا ګوند مشر له رای ورکوونکيو څخه غوښتنه وکړه، چې د ژورو اقتصادي ستونزو څخه پام ځانته واړوي.

د اردوغان پلویانو، چې د هغه د استانبول استوګنې مخې ته راټول شوي وه؛ د الله اکبر نارې پورته کړې.

۲۸ کلنې نیسا اردوغان ته ډاډ ورکړ، چې تمه ده هرڅه به ښه شي.

د اردوغان یو بل پلوي میرت نومي ویلي، چې ترکیه به له هغه سره د پېنځه نورو کلونو لپاره په واک کې پاتې شي.

دغه ۳۹ کلن میرت، چې له خپل زوی سره دا خوښي لمانځني زیاتوي: د نړۍ په هر هېواد کې ستونزې، خو د ځواکمنې رهبرۍ سره به د ترکیې ستونزې هم له منځه ولاړې شي.

۲۴ کلن بوګرا اوزتوګ، چې قلیچدار اوغلو ته یې رای ورکړې؛ مخالفان یې په بدلون کې پر پاتې راتلو تورن کړل. هغه وایي: زه غمجن او مایوسه یم؛ خو ناهیلی نه‌یم. زه اوس هم فکر کوم، چې واقعیت او حقیقت خوښوونکي خلک شته دي.

اردوغان د می په ۱۴ د رای اچونې د لومړي پړاو، چې پارلماني ټاکنې هم په کې شاملې وې؛ د خپل ګوند او پلویانو پر بري ډاډمن و او ان زلزله ځپلیو ۱۱ ولایتونو د رایو په سر کې و، چې پارلماني دېرکی یې هم ورپربرخه کړ.

د فرانسې ولسمشر ایمانویل مکرون هم مبارکي ورکړه او وایي، چې فرانسه او ترکیه له یو بل سره د مقابلې لپاره سترې ننګونې هم لري.

اردوغان، چې کلونه کلونه یې په سیمه کې له ګڼو حکومتونو سره مخالفت درلود؛ په وروستیو کلونو کې یې د پخلاینه دریځ خپل کړی دی.

رویترز راپور ورکړی، چې ولسمشر طیب اردوغان د دوشنبې پر ورځ ترکیه او د ترکیې د ولسمشریزو ټاکنو د لومړي پړاو له رهبرۍ وروسته دمه پیل کړه؛ خو سیال یې قلیچدار اوغلو درېیمې لسیزې ته د ولسمشر د واکمنۍ د غزولو په مخنیوي کې له سختې مبارزې سره مخ شو.

د ترکیې په ولسمشریزو ټاکنو کې یو نوماند هم ۵۰ سلنه رایې نهدي ګټلي؛ ځکه، نو ټاکنې دوهیم پړاو ته وغزېدې.

د اردوغان د خلکو اتحاد، چې له اسلامپاله ګوند او ملتپاله شریکانو کوړ دی؛ د ترکیې په نوي پارلمان کې له ۶۰۰ څوکیو څخه د ۳۲۱ څوکیو پر ګټلو د ولسمشرۍ په دوهیم پړاو ټاکنو کې د هغه چانس نور هم زیات کړی دی.

اردوغان تېره شپه په پلازمېنه انقره کې د خپلو پلویانو د خوشالولو په مراسمو کې وویل: “بې له شکه زمونږ هېواد ګټونکی دی.

د انتخاباتو کمیسیون مشر احمد ینر خبریالانو ته ویلي، د ولسمشرۍ په ټاکنو کې د ډېرو رایو له شمېرلو وروسته اردوغان ۴۹ اعشاریه ۵۱ سلنه او د هغه اصلي سیال کمال قلیچدار اوغلو ۴۴ اعشاریه ۸۸ سلنه رایې خپلې کړې دي. د رای اچوونکیو شمېر هم خورا ډېر و.

ملتپال نوماند سینان اوغان، چې د یکشنبې په ټاکنو کې درېیم ځای لري؛ رویترز ته په یوه مرکه کې ویلي، چې هغه به هغه وخت په دوه یم پړاو کې له قلیچدار اوغلو ملاتړ وکړي، چې د پارلمان درېیم لوی کرد پلوه ګوند ته امتیازات رد کړي.

دغه ګوند، HDP د قلیچدار اوغلو ملاتړ کوي؛ خو له کرد وسلهوالو سره پر اړیکو لرلو تورن دی، چې دا یې ردوي.

هغه ۲.۸ میلیون رای ورکوونکي، چې په لومړي پړاو کې یې له اوغان ملاتړ کړی و؛ که اردوغان ته ماتې ورکړي، نو د قلیچدار اوغلو لپاره به مهم ثابت شي.

رویترز راپور ورکړی، چې له ټاکنو مخکې نظر پوښتنو ۶۹ کلن اردوغان له قلیچدار اوغلو څخه وروسته ښودلی و؛ خو اوس پایلو وښودله، چې ولسمشر اردوغان په هېواد کې له اقتصادي ستونزو او لوړ انفلاسیون سره – سره د محافظه کاره رای ورکوونکیو راټولولو وس هم لري.

د شپږو ګوندونو د اتحاد مشر قلیچدار اوغلو ژمنه وکړه، چې په ټاکنو کې به بریا خپله کړي او د اردوغان ګوند یې د پایلو په شمېرنه او راپور ورکولو کې پر لاسوهنه تورن کړ. هغه له خپلو پلویانو څخه د زغم غوښتنه وکړه؛ خو دوی د دوشنبې پر ورځ له ماتې سره مخ شول.

د اردوغان ملاتړي خوشحاله ول؛ ځکه، چې د ټاکنو او رایو پایلې یې په ډاګه شوې.

دوی ډاډمن دي، چې اردوغان کولی شي د ترکیې اقتصادي ستونزې حل کړي.

د ترکیې د ټولو خلکو لپاره دا ډیره مهمه ده، چې اردوغان ټاکنې وګټي. ان د نړۍ مسلمانان او ټول ترک غواړي، چې اردوغان د ولسمشر په توګه پاتې وي.

د اردوغان د پېنځه نورو کلونو واکمنۍ تمه به د مدني حقونو فعالین خفه کړي؛ ځکه، چې هغو د اصلاحاتو لپاره کمپاین کوي او د ترکیې دیموکراسي ته درناوی لري.

رویترز راپور ورکړی، چې که اپوزیسیون غالب شي؛ زرګونه سیاسي بندیان او فعالان به خوشې شي.

رویترز راپور ورکړی، چې د ترکیې ټاکنې په اروپا، واشنګتن، مسکو او په ټوله سیمه کې له نږدې څارل کیږي. اردوغان د ترکیې د ځواک په توګه له روسیې سره د اړیکو د پیاوړتیا ښکارندویي کوي او له امریکا سره د انقرې پر دودیز اتحاد فشار راوړي.

اردوغان د ولسمشر ولادیمیر پوتین سره ښې اړیکې لري او د هغه قوي څرګندونه احتمال لري، چې کرملین وهڅوي؛ خو د بایدن ادارې او همدارنګه ډېريو اروپایانو له اردوغان سره اړیکې خرابې کړي دي.

که څه هم د سپینې ماڼۍ ویاند جان کربي ویلي؛ ولسمشر جوبایدن له هر هغه چا سره کار کولو ته سترګې پر لار دی، چې رایې وګټي.

کرملین هم ویلي، چې تمه لري له ترکیې سره د روسیې همکاري روانه وساتيه دوام او هر څوک، چې وګټي اړیکې به ورسره ژورې شي.

د رویترز د څرګندونو له مخې، د ترکیې په ولسمشریزو ټاکنو کې ولسمشر طیب اردوغان د یکشنبې پر ورځ له خپل سیال کمال قلیچداراوغلو مخکې شو؛ خو هغه د ناتو د غړي هېواد د مشر په توګه د خپلې ۲۰ کلنې واکمنۍ د غزولو لپاره دغوڅ اکثریت پخپلولو بریالی نه‌شو.

که د ولسمشریزو ټاکنو دواړو نوماندانو د دوه‌یم پړاو ټاکنو د مخنیوي لپاره اړین ۵۰  جمعه یو سلنه رایې خپلې نکړې؛ نو دوه‌یم پړاو ټاکنې به د می پر ۲۸ ترسره کیږي.

قلیچدار اوغلو، چې ویلي یې دي په ټاکنو کې به بریالی شي؛ له خپلو پلویانو یې وغوښتل، چې د صبر او زغم لار خپله کړي او د اردوغان ګوند یې د پایلو په شمېرنه او راپور ورکولو کې په لاسوهنه تورن کړ.

اردوغان ویلي؛ مونږ دمګړۍ له خپل نږدې سیال څخه ۲ اعشاریه ۶ میلیون رایې مخکې یوو. مونږ تمه لرو، چې دا شمېر به له رسمي پایلو سره نور هم ډېر شي.

د ترکیې دولتي خبري آژانس اناتولیا راپور ورکړی، چې د نږدې ۹۷ سلنه صندوقونو پایلو له مخې اردوغان په سلو کې ۴۹ اعشاریه ۳۹ او د هغه سیال کمال قلیچدار اوغلو ۴۴ اعشاریه ۹۲ سلنه رایې ګټلي دي.

رویترز راپور ورکړی، چې د ترکیې د ټاکنو کمیسیون اردوغان ته ۴۹ اعشاریه ۴۹ رایې شمېرلي. دا د  ۹۱ اعشاریه ۹۳ رایو صندوقونه د شمېرلو پایله ده.

د ولسمشرۍ لپاره درېیم ملتپال نوماند سینان اوګان په سلو کې ۵ اعشاریه ۳ رایې خپلې کړي.

شنونکیو ویلي؛ د هغه دا بری په‌دې پورې اړه لري، چې د کوم نوماند ملاتړ کوي؛ په دوه‌یم پړاو کې یو “پاچا‌جوړونکی” کیدی شي.

کیلیچدار اوغلو، په یوه وینا کې څرګنده کړې وه، چې د اردوغان ګوند له ۱۰۰۰ څخه د ډېرو صندوقونو پر شمېرلو د ترکیې اراده له منځه وړي.

هغه وایي؛ تاسې نه‌شئ کولی پر اعتراضونو د هغه څه مخه ونیسئ، چې رامنځته کیږي. مونږ به هیڅکله پرې نه‌ږدو، چې دا پر یوه ترسره شوي واقعیت واوړي.

د قلیچداراوغلو پلویان د بریا په تمه ول او د ترکیې د بنسټ ایښودونکي مصطفی کمال اتاترک بیرغونه یې پورته کړل او ډولونه یې وهل.

رویترز راپور ورکړی، چې د ترکیې د راتلونکي ولسمشر ټاکنه به د دې هېواد په سل کلن تاریخ کې ترټولو غوره سیاسي پرېکړه وي، چې د ترکیې له پولو بهر به ښه وځلیږي.

د اردوغان بریا به ولسمشر ولادیمیر پوتین، چې د اردوغان یو ښه متحد دی خوشاله کړي، خو د بایدن اداره او د اروپا او منځني ختیځ ډېر مشران، چې له اردوغان سره یې اړیکې خرابې وې؛ عصبي کړي.

د ترکیې تر ټولو اوږد خدمت کوونکي مشر؛ دا هېواد د ناتو غړی کړ او د اروپا دا دوه‌یم لوی هېواد یې پر نړیوال لوبغاړي بدل کړ. هغه د لویو پروژو لکه نويو پلونو او هوايي ډګرونو د جوړولو له لارې ترکیه عصري کړه او د بهرنیو هېوادونو لخوا یې د وسلو صنعت ته وده ورکړه؛ خو بې ثباته اقتصادي پالیسي یې د بحران او انفلاسیون کچه لوړه کړې او هغه یې د رای ورکوونکیو د غصې ښکار کړ.

دغه راز د ترکیې په جنوب ختیځ کې مرګونې او ویجاړوونکې زلزلې هم، چې۵۰ زره کسان په کې مړه شول؛ د هغه د حکومت ورو غبرګون رای ورکوونکي له خفګان سره مخ کړي.

قلیچدار اوغلو ژمنه کړې، چې له کلونو دولتي جبر وروسته به دیموکراسي راژوندۍ کړي او ترکیه به د ارتودوکس اقتصادي پالیسیو ته بېرته وررستنه کړي او هغه بنسټونه به پیاوړي کړي، چې د اردوغان په مشرۍ بې واکه شوي او دغه راز له لویدیځ سره کمزورې اړیکې هم بیارغول کیږي.

که اپوزیسیون واکمن شي زرګونه سیاسي بندیان او فعالان به خوشې شي.

نیوکه کوونکي وېره لري، چې اردوغان به د بلې دورې له ګټلو وروسته تر بل هر وخت زیات استبدادي حکومت وکړي. ۶۹ کلن ولسمشر، چې لسګونه ټاکنیزې بریاوې یې تجربه کړې؛ وايي: دیموکراسي ته درناوی لري.

په پارلماني رایو کې، د اردوغان اسلام‌پاله ګوند AKPد ډېرکي لرونکی دی.

د یادونې ده، چې که نوماندانو د ګټنې رایې خپلې نکړي؛ نو د ولسمشرۍ لپاره ټاکنې به دوه‌یم پړاو ته ځي، چې دوه اوونۍ وروسته به د مې پر ۲۸ ترسره شي.