نړۍ
له زیلینسکي سره له لیدنې وروسته د سولې تړون ته ډېر نږدې شوي يوو – ټرمپ
د امریکا ولسمشر ډونالډ ټرمپ د یکشنبې پر ورځ ویلي، چې د اوکراین له ولسمشر ولادمیر زیلینسکي سره په اوکراین کې د جګړې د پای ته رسولو لپاره یوې موافقې ته ډېر نږدې شوي؛ خو دا یې هم ومنله، چې د شخړې لاندې د دونباس سیمې برخلیک اوس هم یوه اړینه او نه حل شوې مسئله ده.
دواړو مشرانو د یکشنبې پر ورځ ماسپښین مهال د فلوریډا ایالت په مار-ا-لاګو ماڼۍ کې له لیدنې وروسته ګډه خبري ناسته ترسره کړه.
د رویټرز څرګنده کړې؛ دواړو لوریو د سولې په خبرو کې د دوه تر ټولو لانجمنو موضوعاتو په اړه له پرمختګ خبر ورکړ او څرګندوي: د اوکراین لپاره امنیتي تضمینونه او د ختیځ اوکراین د دونباس سیمې وېش، چې روسیې یې د نیولو هڅه کړې ده.
په دې اړه ټرمپ او زیلینسکي دواړو ډېر جزئیات وړاندې نکړل او د سولې تړون د بشپړېدو لپاره یې کومه وروستۍ نېټه هم ونښوده.
ټرمپ ویلي؛ “په څو اوونیو کې” به دا هم روښانه شي، چې خبرې اترې بریالۍ کېږي که نه.
هغه زیاته کړې؛ د خاورې اړوند څو “ستونزمنې مسئلې” او هم پاتې دي، چې باید حل شي.
زیلینسکي ویلي، چې د اوکراین لپاره د امنیتي تضمینونو پر سر هوکړه شوې ده. ټرمپ بیا لږ محتاط و او څرګندوي، چې دوی هوکړې ته ۹۵ سلنه رسېدلي دي او تمه ده، چې اروپایي هېوادونه به د امریکا پر ملاتړ “د دې چارې لویه برخه پر غاړه واخلي.”
د فرانسې ولسمشر ایمانویل مکرون، چې له زیلینسکي سره د ټرمپ له لیدنې وروسته یې په ایکس پاڼه کې لیکلي؛ د امنیتي تضمینونو په برخه کې پرمختګ شوی دی.
هغه زیاته کړې؛ “د خوښې ائتلاف” په نوم د هېوادونو ډلې به د جنورۍ په لومړیو کې د پاریس غونډه وکړي، چې خپلې “عملي ونډې” وروستۍ کړي.
زیلینسکي له دې مخکې ویلي وه؛ هیله من دی د امریکا هغه وړاندیز نرم کړي، چې له مخې یې اوکرایني ځواکونه باید له دونباس څخه په بشپړه توګه ووځي. دا د روسیې غوښتنه ده او معنا به یې دا وي، چې اوکراین به د خپلې خاورې یوه برخه پرېږدي.
مسکو ټینګار کړی، چې باید ټول دونباس ترلاسه کړي؛ خو کیف غواړي، چې نقشه د اوسنیو جګړیزو کرښو پر بنسټ کنګل شي.
ټرمپ او زیلینسکي دواړو د یکشنبې پر ورځ ویلي، چې د دونباس راتلونکی تر دې دمه ټاکل شوی ندی؛ خو د امریکا ولسمشر څرګنده کړې، چې خبرې “سم لوري ته روانې دي. امریکا د جوړجاړي په لټه کې وړاندیز کړی، چې که اوکراین دا سیمه پرېږدي؛ نو هلته دې آزاده اقتصادي سیمه جوړه شي، خو دا اوس عملاً روښانه نده.
ټرمپ وایي: “دا اوس هم حل شوې نده؛ خو خبرې پرې ډېرې نږدې شوې دي. دا یوه ډېره سخته مسئله ده.”
دواړو مشرانو دا هم روښانه نکړه، چې د جګړې له پای وروسته د اوکراین د امنیت د تضمین لپاره یې پر څه شي هوکړه کړې ده.
زیلینسکي دا موضوع “د تلپاتې سولې د ترلاسه کولو لپاره بنسټیز پړاو” وباله.
نوموړي زیاته کړې؛ د سولې هر ډول تړون باید د اوکراین د پارلمان لهخوا تصویب شي یا هم د ټولپوښتنې له لارې ومنل شي.
ټرمپ ویلي؛ که دا کار د تړون د خوندي کېدو سبب کیږي، نو هغه به پارلمان ته هم وینا وکړي.
د زیلینسکي له لیدنې مخکې ټرمپ له پوتین سره خبرې کړي
له هغې لږ مخکې، چې زیلینسکي او د هغه پلاوی د ټرمپ فلوریډا مېشتې ماڼۍ ته ورسېږي؛ ټرمپ او د روسیې ولسمشر ولادیمیر پوتین ټیلیفوني اړیکه ونیوله. ټرمپ دا خبرې “ګټورې” وبللې او د کرملین د بهرنۍ تګلارې سلاکار یوري اوشاکوف دا خبرې له “ملګرتیا ډکې” وبللې.
اوشاکوف په مسکو کې ویلي، چې پوتین ټرمپ ته وویل، چې د اروپایي اتحادیې او اوکراین لهخوا وړاندیز شوی ۶۰ ورځنی اوربند به جګړه اوږده کړي.
هغه زیاته کړې، چې اوکراین باید د دونباس په اړه “له نور ځنډ پرته” پرېکړه وکړي.
ټرمپ ویلي؛ هغه او پوتین له دوه ساعتونو زیاتې خبرې کړي او وایي: د روسیې ولسمشر ژمنه کړې، چې د ارزانه انرژۍ د برابرولو په ګډون به د اوکراین په بیارغونه کې مرسته وکړي.
ټرمپ ویلي: “روسیه غواړي اوکراین بریالی وویني. دا یو څه عجیبه ښکاري.”
کله، چې ټرمپ له پوتین ستاینه کوله؛ زیلینسکي سر لږ اړخ ته واړاوه او موسکی شو.
کرملین د ټرمپ د سولې له خبرو ملاتړ څرګند کړ.
د پوتین ځانګړي استازي کیریل دمیتروف د دوشنبې پر سهار په ایکس پاڼه کې ولیکل: “ټوله نړۍ د ولسمشر ټرمپ او د هغه د کاري ډلې د سولې هڅې ستایي.”
د اټومي بټۍ موضوع
د امریکا مذاکره کوونکو د زاپوریژیا د اټومي بټۍ د ګډ کنټرول وړاندیز هم کړی دی.
د اټومي انرژۍ نړیوالې ادارې د یکشنبې پر ورځ ویلي، چې هلته د برښنا د لینونو رغونه له هغې وروسته پیل شو، چې د ادارې په منځګړیتوب یو بل ځايي اوربند وشو.
ټرمپ ویلي، چې مذاکره کوونکو د دې بټۍ د راتلونکي په اړه پرمختګ کړی او دا بټۍ «نږدې سمدستي» بیا فعاله کېدی شي.
هغه دا هم ویلي؛ دا “یو لوی ګام” دی، چې روسیې پر دغو تاسیساتو بمبارډ ندی کړی.
د روسیې د اټکل له مخې؛ روسیه د کریمیا ټوله سیمه تر خپل کنټرول لاندې لري، چې په ۲۰۱۴ کال کې یې ضمیمه کړه او د نږدې څلور کلونو جګړې وروسته یې د اوکراین شاوخوا ۱۲ سلنه خاوره نیولې ده. په دې کې شاوخوا ۹۰ سلنه دونباس، ۷۵ سلنه د زاپوریژیا او خرسون سیمې او د خارکوف، سومي، میکولایف او دنیپروپېتروفسک د سیمو ځینې برخې شاملې دي.
یوه ورځ مخکې له دې، چې زیلینسکي فلوریډا ته ورسېږي او له ټرمپ سره وګوري؛ روسي ځواکونو پر کیف او د اوکراین پر نورو سیمو د سلګونو توغندیو او بېپیلوټه الوتکو بریدونه وکړل، چې د پلازمېنې په ځینو برخو کې یې برښنا او تودوخه پرې کړه.
زیلینسکي دا بریدونه د امریکا پر منځګړیتوب د سولې هڅو ته د روسیې ځواب وباله؛ خو ټرمپ د یکشنبې پر ورځ وویل، چې هغه باور لري پوتین او زیلینسکي دواړه سولې ته جدي دي.
د شنبې له هوایي بریدونو وروسته پوتین وویل که کیف ژر سولې ته مخه نکړي؛ نو مسکو به جګړه روانه وساتي. روسیې په وروستیو میاشتو کې جګړهییز پرمختګ لري او د یکشنبې پر ورځ یې د څو نورو میشت ځایونو د نیولو ادعا وکړه.
یکشنبې پر ورځ د ټرمپ او زیلینسکي د غونډې په یوه برخه کې د اروپایي هېوادونو مشران هم د ټیلیفون له لارې ګډونوال ول.
د اروپایي کمیسیون مشرې اورزولا فون ډرلاین په ایکس پاڼه کې ولیکل، چې “اروپا چمتو ده له اوکراین او له خپلو امریکایي شریکانو سره کار ته دوام ورکړي” او زیاتوي؛ قوي امنیتي تضمینونه “تر ټولو اړین” ارزښت لري.
د بریټانیا د لومړي وزیر کیر سټارمر ویاند ویلي، چې اروپایي مشرانو “پر پیاوړو امنیتي تضمینونو ټینګار وکړ او د دې وحشي جګړې د ژر تر ژره پای ته رسولو بېړنۍ اړتیا یې بیا تکرار کړه.”
ویل کیږي، چې ټرمپ به له زیلینسکي سره له لیدنې وروسته یو ځل بیا له پوتین سره اړیکه ونیسي.