د ایران د سوداګرۍ خونې مرستیال ویلي، چې د دغه هېواد څو سترو شرکتونو د افغانستان کانونو ته د ننوتلو یوه کاري ډله جوړه کړې او د فولادو تولید یوه شرکت هم د افغانستان د کانونو بازار ته د ننوتلو پرېکړه کړې ده.

د ایران د سوداګرۍ خونې مرستیال قدیر قیافه له ایلنا خبری اژانس سره په خبرو کې ویلي، په تېرو څو کلونو کې د ایران او افغانستان ترمنځ د کانونو پر موضوع خبرې اترې ترسره شوې دي؛ خو د دغه کار د پرمختګ په لاره کې دوه ستر خنډونه شته دي.

هغه څرګنده کړې، د ایران او افغانستان همکاري شته بندیزونه اغېزمنوي او د ایران لپاره په نړیوالو ډګرونو کې د منلو وړ تضمین چمتو کول ستونزمنوي.

هغه زیاته کړې؛ د پانګونې دوه‌یم شرط مالي ملاتړ دی. لکه څنګه، چې په ټوله نړۍ کې دا بانکونه د پانګې بازارونه دي، چې له لویو پروژو ملاتړ کوي او د پروژې مدیر له ۱۵ سلنې څخه د ډېر تمویل مسوولیت پر غاړه لري.

د نوموړي د څرګندونو له مخې؛ په ايران کې هیڅ داسې بانک نشته، چې له ايران سره د پولې په اوږدو کې د پروژو او د کانونو په برخه کې د سوداګرو د ملاتړ لپاره له ٤٠٠ څخه تر ٥٠٠ ميليونو ډالرو پورې مالي مرسته وکړي.

قيافه زیاته کړې: يو صنعتي او د کانونو شرکت يو له هغو ايراني شرکتونو څخه و چې په تېرو کلونو کې يې د افغانستان په کانونو کې پانګونه کړې وه؛ خو د امريکا تر فشار لاندې د افغانستان د وخت حکومت دغه پروژه ايراني شرکت ته ونه‌سپارله. دغه راز په تېر حکومت کې هم د کانونو د فعالیتونو د پراختیا لپاره د ایران یوه پیاوړې ډلې افغانستان ته سفر وکړ او یاد هوکړه لیکونه لاسلیک شول؛ خو د حکومت له بدلون سره دغه تړونونه له پامه وغورځېدل.

هغه ویلي: كه بېلابېل هېوادونه لكه چين، پاكستان او اوزبكستان په افغانستان كې د كان استخراج پيل كړي، د دولتونو او مالي بنسټونو څخه به د پام وړ مالي مرستې ترلاسه كړي. په داسې حال كې، چې د ايران د كان استخراج كمپنۍ دا ډول ملاتړ نلري.

قیافه په افغانستان کې د قیمتي ډبرو د سترو زیرمو شتون ته په نغوته کې ویلي: اوس‌مهال له افغانستان څخه د قیمتي ډبرو استخراج له غیر رسمي لارو ایران ته واردیږي او د ایران په بازارونو کې پلورل کیږي؛ خو د دغو ډبرو استخراج د ایران او افغانستان ترمنځ همکاري رامنځته کولی شي. البته د پورتنیو شرایطو د رامنځته کولو شرطونه باید په پام کې ونیول شي.

هغه په ډاګه کړې، چې د کانونو له سکټور څخه تمه دا ده، چې مالي او اعتباري بنسټونه، بانکونه او د پانګونې بازار به په دې مارکیټ کې د کانونو له شتون څخه باید ملاتړ وکړي؛ ځکه، چې افغانستان لوړ خطر لرونکی هېواد ګڼل کېږي او له څلور لسیزو څخه ډېر په جګړه کې ښکېل پاتې دی؛ د افغانستان چارسمبالی حکومت باید د پانګې امنیت تضمین کړي.

قیافه ټینګار کړی، چې په افغانستان کې پانګونه د ایراني پانګوالو لپاره ګټوره تمامېدای شي؛ ځکه د دواړو هېوادونو اړیکې ژورولی او د اوږدمهاله همکاریو سبب کېدی شي.

 د ریاست الوزراء اقتصادي مرستیالۍ ویلي، چې نن د غوایي پر درویشتمه ملا عبدالغني برادر  د بغلان ولایت په مقام کې له ولایتي مسوولینو، د ژغورنې ډلو او مرستندویه ادارو له استازو سره د وروستیو سیلابونو د قربانیانو له کورنیو سره د بېړنیو مرستو، د ټپیانو بېړنۍ درملنې، د خوراکي توکو او لنډمهاله سرپناه برابرولو په اړه وکتل او لازمې سپارښتنې یې وکړې.

 ملا برادر تېره شپه بغلان ولایت ته له رسېدو سره سم له سیمه‌ییزو مسوولینو سره د لیدنې پر مهال ویلي، پېښو ته د رسېدنې عالي امارتي کمیسیون له لوري د ژغورنې، روغتیا او ټپیانو د درملنې، د بېړنیو خوراکي توکو رسولو، سرپناه برابرولو د مرستو جلب او جذب او همدارنګه د تکفین او تدفین لپاره جوړو شویو کمیټو پر فعالیت پیل کړی دی.

وروستیو سیلابونو په بغلان، غور، بدخشان، فاریاب او تخار ولایتونو کې زیانونه اړولي، چې پېښو ته د رسېدنې عالی امارتي کمیسیون د پرېکړې له مخې اقتصاد وزارت زیانمنو سیمو ته د مرستو رسولو او راټولولو لپاره ناسته تر سره کړې او له اړوند ادارو، بنسټونو او خلکو یې د مرستو چمتوکولو غوښتنه کړې ده.

په دې ناسته کې د اقتصاد وزارت سرپرست په خپلو خبرو کې ويلي؛ د لومړنيو معلوماتو پر بنسټ، تر اوسه د استوګنې زرګونه کورونه ويجاړ، زرګونه جريبه کرنيزه ځمکه اوبو وړې، زرګونه څاروي له منځه تللي او يو شمېر دولتي ودانۍ بشپړې یا لږ څه ړنګې شوې دي.

د افغانستان اسلامي امارت اړوند ادارې زیانمنو شویو سیمو ته رسیدلي او د ټولو امکاناتو پر کارولو یې اړوند ډلې کار کوي، چې اړمن کسان وژغوري، ټرانسپورټي اسانتیاوې برابرې او د مرستو رسونې چارې تر سره کړي.

ویل کیږي، چې اقتصاد وزارت د ملګرو ملتونو له ټولو دفترونو، مرستندویه ادارو، کورنیو او بهرنیو موسسو او بنسټونو، صنعتي او سوداګریزو اتحادیو، صرافانو او سوداګرو، خیریه بنسټونو او خپلو هېوادوالو څخه غوښتنه کوي، چې بېړنۍ او درملیزې مرستې، خیمې، کمبلې، خوراکي توکي، مالي مرستې، د سرپناه جوړول او نور لومړني خدمات له خپلو ځورېدلو وروڼو سره د همکارۍ لپاره چمتو کړي.

د بهرنیو چارو وزارت د ویاند مرستیال ویلي؛ د یکشنبې پر ورځ د غوایي درویشتمه د دې وزارت چارسمبالي امیر خان متقي د ازبکستان د ټرانسپورټ وزیر الهام محکموف، د ولسمشر ځانګړي استازي عصمت الله ایرګشوف او مل پلاوي سره وکتل.

په دې ناسته کې د افغانستان او ازبکستان ترمنځ پر دوه اړخیزو سیاسي، اقتصادي، د سیمه ییز اتصال ټرانزیټي پروژو، سوداګرۍ، ګډې پانګونې، کلتوري او په سیمه کې د افغانستان او ازبکستان پر ټرانزیټي رول او اهمیت خبرې اترې وشوې.

امیر خان متقي په سیاسي او اقتصادي مسایلو کې د ازبکستان له ملاتړي رول د مننې ترڅنګ د دغو اړیکو پر غځولو او پراختیا ټینګار څرګند کړ.

امیر خان متقي ویلي؛ افغانستان اوس امن او ثبات ته راګرځېدلی او دا د ازبکستان، نورو ګاونډ او سیمې لپاره یو ښه فرصت دی، چې له موقع استفاده وکړي او د اسلامي امارت د اقتصاد محوره سیمه‌ییز اتصال پالیسي، چې نه یوازې افغانستان، بلکې ټولو ګاونډیو او سیمې لپاره به د اقتصادي او امنیتي ثبات زیري ولري ملاتړ وکړي او د سترو اقتصادي پروژو تطبیق لپاره موجوده هڅې نورې هم چټکې کړي.

د ازبکستان د ټرانسپورټ وزیر الهام محکموف د بهرنیو چارو وزارت له تاوده هرکلي له کبله مننه وکړه او وایي، چې داځل له یو قوي تخنیکي ټیم سره، چې پر خصوصي سکټور سربیره د اوسپنې پټلۍ، جیولوجي او معدن تکړه انجنیران یې هم ملتیا کوي کابل ته راغلي یوو او غواړو افغانانو ته ښه زیري ولرو.

محکموف په خپلو خبرو کې و یلي، چې د ازبکستان ولسمشر او رهبري افغانستان ته جدي توجه لري او د رهبري پر استازيتوب تاسې ته ډاډ درکوم؛ مونږ د اسلامي امارت له هغې پالیسۍ ملاتړ کوو، چې غواړي افغانستان د سیمې پر ټرانزیټي مرکز بدل شي.

الهام محکموف ویلي، چې د افغان – ټرانس پروژې عملي پېل او امکان سنجۍ لپاره یې د انجنیرانو یو ټیم له ځان سره راوستی او په همدې اوونۍ کی به یو بل پلاوی له تجهیزاتو سره افغانستان ته راشي، چې د افغانستان د اوسپنې پټلۍ او نورو اړوند ادارو سره به عملا خپل کار پېل کړي.

د دې ترڅنګ مو یوه بله ډله د جیولوژۍ او معدن په برخه کې ملتیا کوي او دوی به د افغانستان معادن او پټرولیم وزارت له چارواکو سره مجالس ولري، چې د نفتو، ګازو اکتشاف او استخراج او همدا راز نورې هغه برخې، چې اسلامي امارت اړوند اداراې یې را په ګوته کړي؛ عملي کار ته چمتو یوو.

نوموړي په خپلو خبرو کې ویلي، چې د افغانستان او ازبکستان ترمنځ ګمرکي او سرحدي خدمات ۲۴ ساعته کولو ته چمتو یوو او بل دا، چې د دواړو هېوادونو ترمنځ ټرانسپورټي او ټرانزیټي خدمات نور هم وده وکړي، ټرانسپورټي او ټرانزیټي تعرفې را ټیټې کړو.

امیر خان متقي د ازبکستان له جدیت څخه مننه وکړه او وایي، چي افغان سوداګرو او ټرانسپورټي برخې کارکونکیو ته د ویزو د ورکړي تسهیل یو ښه پر مختګ دی او په کار ده دا لړۍ روغتیایي، تعلیمي برخې او بلاخره عامو افغانانو له لپاره د سیاحت ویزو برخې ته هم وغځېږي.

د ازبکستان ولسمشر ځانګړي استازي عصمت الله ایرګشوف د وروستیو سیلابونو او افغانانو ته د اوښتي زیان له کبله د تسلیت مراتبو د وړاندې کولو ترڅنګ ویلي، چې مونږ د یوه مسلمان ورور او ګاونډي په توګه هر ډول مرستې او د افغانانو او اسلامي امارت لاسنیوي ته چمتو یوو.

نوموړي ویلي، چې ازبکستان د اسلامي امارت دا غږ بدرګه کوي چې افغانستان، ازبکستان او نور ګاونډي او د سیمې هیوادونه باید اقتصادي رفاه له سیاسي هغو قرباني نکړي.

ویل کیږي، چې ازبکستان اماده دی د افغانستان اطلاعاتو او کلتور وزارت سره پپر ګډه د تاریخي اماکنو او زیارتونو په رغولو او جوړولو  کې ګډه کار وکړي.