خبرگزاری رویترز به نقل از مقامات حکومت افغانستان نوشته است که این کشور همزمان با افزایش تنش‌ها با پاکستان و بسته شدن گذرگاه‌ها، تجارت از طریق ایران و آسیای میانه را افزایش داده است.

طبق گزارش، اسلام‌آباد همواره از وابستگی افغانستان به بنادر پاکستان به عنوان اهرم فشار استفاده کرده است، اما افغانستان به طور فزاینده‌ای از مسیر ایران برای انتقال کالاها به بندر چابهار تحت حمایت هند استفاده کرده است.

عبدالسلام جواد آخندزاده، سخنگوی وزارت صنعت و تجارت، به رویترز گفت: «در شش ماه گذشته، تجارت ما با ایران به ۱.۶ میلیارد دالر رسیده است که این رقم بیشتر از ۱.۱ میلیارد دالر مبادله شده با پاکستان است.»

وی افزود: «تسهیلات در چابهار تأخیرها را کاهش داده و به تاجران اطمینان داده است که با بسته شدن سرحدات، حمل و نقل متوقف نخواهد شد.»

اخیراً، ملا عبدالغنی برادر، معاون اقتصادی ریاست الوزرا، اعلام کرد که تاجران سه ماه فرصت دارند تا قراردادهای شان را در پاکستان تصفیه حساب کنند و به مسیرهای دیگر روی آورند. او با متهم کردن اسلام‌آباد به استفاده از «مسائل تجارتی و بشردوستانه به عنوان اهرم سیاسی» به وزارتخانه‌ها دستور داد تا محصول ادویه پاکستانی را به دلیل «بی‌کیفیت» بودن آن متوقف کنند.

سخنگوی وزارت صنعت و تجارت گفته است که ایران تجهیزات جدید و اسکنرهای اشعه ایکس را در بندر چابهار نصب کرده است و به کالاهای افغانستان ۳۰ درصد کاهش در تعرفه‌های بندری، ۷۵ درصد تخفیف در هزینه‌های ذخیره‌سازی و ۵۵ درصد تخفیف در هزینه‌های لنگراندازی ارائه می‌دهد.

ضیاءالحق سرحدی، معاون اتاق مشترک تجارت و صنایع پاکستان و افغانستان، در واکنش به تلاش مقامات افغان برای بررسی مسیرهای تجارتی جدید، ابراز نگرانی است که پاکستان با زیان بزرگی روبه‌رو خواهد شد.

وی خاطرنشان کرد که افغانستان این گزینه را دارد که تقریباً با تمام کشورهای آسیای میانه به همراه ایران و ترکیه با شرایط آسان‌تری نسبت به پاکستان، قراردادهای تجارتی امضا کند.

قبل از بسته شدن گذرگاه‌های خط فرضی دیورند در ماه گذشته، پاکستان میوه‌های تازه، سمنت، ادویه، تکه، وسایل زراعتی، بوت و سایر محصولات به ارزش ۱۰۰ تا ۲۰۰ میلیون دالر در ماه به افغانستان صادر می‌کرد.

زاهدالله شینواری، رئیس سابق اتاق تجارت و صنایع خط فرضی دیورند، گفت که علاوه بر از دست دادن بازارهای افغانستان و کشورهای آسیای میانه، تعلیق تجارت با افغانستان همچنین به طور جدی بر جمع‌آوری مالیات توسط اداره عواید فدرال تأثیر می‌گذارد.

وی گفت که صنایع در ایالت خیبر پختونخوا به ویژه از تعلیق تجارت با افغانستان آسیب خواهد دید زیرا صنایع خیبر پختونخوا به شدت به بازار افغانستان وابسته است.

وی گفت: «بخش عمده‌ای از صنایع بزرگ ما، به ویژه فابریکه‌های سمنت، با زغال سنگ وارداتی از افغانستان فعالیت می‌کنند، بنابراین تعلیق واردات زغال سنگ از افغانستان تأثیر منفی بر ظرفیت تولید صنایع بزرگ ما خواهد گذاشت.»

وی هشدار داد که اگر تجارت با افغانستان به طور دائم متوقف شود، منجر به بسته شدن اکثر واحدهای صنعتی در خیبر پختونخوا خواهد شد و صدها کارگر بیکار می‌شوند.

تجارت افغانستان و پاکستان حدود یک ماه قبل پس از حملات هوایی پاکستان بر افغانستان و درگیری‌ها میان دو کشور متوقف شد.

اخیراً، ملا عبدالغنی برادر، معاون اقتصادی ریاست الوزرا از تاجران خواست که به دنبال مسیرهای جدید تجارت باشند، چون پاکستان همواره مشکل ایجاد کرده است.

بر اساس داده‌های کمیته ملی آمار قرغیزستان، این کشور در سال جاری میلادی صادرات تیل پترول خود را به طور چشمگیری افزایش داده و افغانستان به عنوان بزرگ‌ترین مقصد این صادرات معرفی شده است.

بین ماه‌های جنوری تا اگست ۲۰۲۵، قرغیزستان ۶۵.۵ میلیون لیتر تیل پترول به ارزش ۲.۶ میلیارد سوم قرغیزستان (حدود ۳۰ میلیون دالر) صادر کرده است، که تقریباً دو برابر رقم ۳۵.۳ میلیون لیتر به ارزش ۱.۴ میلیارد سوم در همین دوره در سال گذشته است.

از این مجموع، ۵۹.۳ میلیون لیتر به ارزش ۲.۳۶ میلیارد سوم به افغانستان فرستاده شده است، در حالی که در سال ۲۰۲۴ تنها ۳۰.۲ میلیون لیتر به ارزش ۱.۱۸ میلیارد سوم به این کشور ارسال شده بود. این رشد نشان‌دهنده افزایش تقاضای سوخت در افغانستان است، با وجود محدودیت‌های مرتبط با توافق واردات ترجیحی قرغیزستان با روسیه.

بازارهای جدید صادراتی

برای اولین بار، تاجیکستان و ازبکستان به عنوان بازارهای جدید صادراتی قرغیزستان در سال ۲۰۲۵ ظاهر شدند. قرغیزستان ۱.۲۷ میلیون لیتر تیل پترول به ارزش ۴۸.۷ میلیون سوم به تاجیکستان صادر کرد، مسیری که سال گذشته وجود نداشت. صادرات به ازبکستان کمی کاهش یافته و به ۴.۹۶ میلیون لیتر رسید، در حالی که در سال ۲۰۲۴ این رقم ۵.۰۷ میلیون لیتر بود و ارزش کل تقریباً بدون تغییر مانده است.

این آمار نشان می‌دهد که قرغیزستان با افزایش ظرفیت صادراتی خود، همچنان به بازارهای همسایه متکی است و افغانستان نقش کلیدی در تجارت سوخت منطقه‌ای دارد.