په کابل کې د افغانستان اسلامي امارت د دیني عالمانو او قومي مشرانو غونډه، چې د پنجشنبې پر ورځ پیل شوې وه د شنبې پر ورځ د ۱۱ ماده ییز پرېکړه لیک پر وړاندې کولو پای ته ورسېده.

په دې تصویب شوي پرېکړه لیک کې له نړیوالې ټولنې غوښتنه شوې، چې دوی په افغانستان کې اسلامي امارت د مشروع حکومت په توګه پر رسمیت وپېژني.

په پرېکړه لیک کې راغلي: مونږ پر نړۍ، ګاونډ هېوادونو، ملګرو ملتونو، نړیوالو ټولنو په ځانګړي توګه له اسلامي هېوادونو او ادارو غواړو، چې د افغانستان اسلامي امارت د یوه مشروع حکومت په توګه پر رسمیت وپېژني.

سربېره پردې د عالمانو په دې لویه غونډه کې ګډون کوونکیو د اسلامي امارت او د دوی د مشرانو پر وړاندې د ټولو لګېدلیو بندیزونو د لرې کولو او د هېواد د کنګل شويو شتمنیو د خوشې کولو غوښتنه وکړه.

د افغانستان اسلامي امارت مشرتابه شیخ هبة الله آخوندزاده د جمعې پر ورځ له ۳۰۰۰ څخه د زیاتو کسانو په درې ورځنۍ غونډه کې ګډون وکړ او په خپله وینا کې یې ګډونوالو ته د جهاد د بریا او د هېواد د خپلواکۍ مبارکي وړاندې کړه.

شیخ هبة الله آخوندزاده، چې ډېر وخت په کندهار ولایت کې وي او ډېر لږ عام محضر ته راوځي؛ د جمعې پر ورځ په خپله وینا کې وویل، چې بهرنیان باید امر ونکړي.

دیني عالمانو په خپل پرېکړه لیک کې ویلي، چې د اسلامي امارت دفاع فرض ده او د داعشیانو د خراسان اسلامي دولت، چې په وروستیو میاشتو کې یې د یو شمېر پېښو مسوولیت منلی؛ ناروا بولي.

د دیني عالمانو لخوا په یوه خپره شوې خبرپاڼه کې راغلي، چې د عالمانو لویې غونډې په دې اړه خپل ۱۱ ماده ییز پرېکړه لیک په لاندې بڼه وړاندې کړی:

۱. اسلامي نظام د الله تعالی ستر نعمت او زمونږ د مؤمن ولس همیشنۍ غوښتنه وه. تجربو ثابته کړې، چې اسلامي نظام له ځان سره عدالت، امنیت، عزت او برکت راوړي. اسلامي نظام زمونږ د جهاد او څه باندې څلورو لسیزو قربانیو، هجرتونو او مشقتونو ستر آرمان او هدف و. دا، چې د الله تعالی پر ځانګړي فضل په ګران هېواد افغانستان کې اسلامي نظام حاکم شوی؛ مونږ یې نه یوازې کلک حمایت کوو، بلکې مرسته، دفاع او هر اړخیز ملاتړ یې د ټول ولس دیني او ملي وجیبه ګڼو.

۲. مونږ د افغانستان اسلامي امارت له زعیم امیرالمؤمنین شیخ الحدیث هبة الله آخوندزاده(حفظه الله) سره خپل بیعت یو ځل بیا تجدیدوو او په کلکه یې ملاتړ کوو. نوموړی مو د افغانستان د شرعي حاکم او اسلامي امارت د امیر په حیث منلی او منو یې او له الله تعالی څخه ورته په ټولو دیني او دنیوي چارو کې توفیق غواړو.

۳. څرنګه، چې اسلامي امارت د افغان ولس له متن څخه راپورته شوی او هیڅ بهرنی جهت د هغه په اقامه کې دخالت نلري او همدا یې د داخلي مشروعیت مؤثق دلیل دی. دغه راز یې په ټول هېواد کې سرتاسري امنیت تأمین کړی، د قدرت جزیرې یې له منځه وړي، افغانستان او د سیمې نورو هېوادونو ته متوجه ګواښونه یې خنثی کړي، په حکومتدارۍ کې یې د فساد، غصب او اختلاس فرهنګ ختم کړی او په افغانستان کې یې یو مرکزي واکمن نظام رامنځته کړی دی. د دې نظام تقویه نه یوازې د افغانستان او سیمې بلکې د ټولې نړۍ په ګټه ده.؛ ځکه، نو د سیمې او نړۍ پر هېوادونو، ملګرو ملتونو او نورو نړیوالو ټولنو، په ځانګړي توګه اسلامي هېوادونو او ټولنو غږ کوو، چې اسلامي امارت د یوه مشروع نظام په حیث پر رسمیت وپېژني؛ مثبت تعامل ورسره وکړي، له افغانستان څخه ټول بندیزونه پورته، د افغان ولس کنګل شوې شتمني آزاده او د هېواد په اقتصادي وده او بیا رغونه کې زمونږ د ملت ملاتړ وکړي.

 ۴. مونږ د اسلامي امارت له لوري د مخدره موادو د کښت، تولید، قاچاق او استعمال د مخنیوي په اړه د صادر شوي فرمان کلک حمایت کوو.

۵. مونږ د متقابل احترام او تعامل اصل ته پر پاملرنه له ګاونډ هېوادونو، سیمې او نړۍ سره د عدم مداخلې له سیاست او دهغوی پرخلاف د افغانستان د خاورې د نه استعمال په اړه د اسلامي امارت له موقف څخه ملاتړ کوو. همدارنګه د بالمثل تعامل پر بنسټ له ګاونډ هېوادونو، سیمې او نړۍ څخه مطالبه لرو، چې د افغانستان په داخلي چارو کې لاسوهنه ونکړي او هیچا ته د دې اجازه نه ورکوي، چې د دوی له خاورې څخه په استفاده د افغانستان پرخلاف فعالیت وکړي.

۶. د افغانستان اسلامي امارت یو حاکم اسلامي نظام دی، چې پر ټول هېواد واک لري او په هېواد کې یې امنیت او عدالت تأمین کړی دی.

د دې نظام پر وړاندې هر ډول مسلحانه مخالفت بغاوت او فساد في الارض ګڼل کیږي، چې دفع کول یې پر امارت او ملت واجب دي. همدارنګه د همدې حاکم اسلامي نظام هر نوع مخالفت، چې له اسلامي شریعت او ملي منافعو سره په ټکر کې وي فساد او ناروا عمل دی.

۷. له ملت غواړو، چې د داعش په نوم فتنه ګر د دې عصر خوارج او باطله ډله ده، چې زمونږ په اسلامي هېواد کې فساد خپروي. له دوی سره هر قسم مرسته او تعلق شرعاً ناروا عمل دی.

۸. پر هغو عالمانو، چې د ټولنیزو رسنیو له لارې اختلافي موضوعات راپورته کوي غږ کوو، چې له مناظرو او زیان اړوونکیو بحثونو څخه په کلکه ډډه وکړي؛ ځکه له دې کبله خلکو ته اختلافات او تشویشونه پیدا کیږي او په ملت کې د فتنې سبب ګرځي.

۹. له اسلامي امارته غواړو، چې عدالت، دیني او عصري تعلیم، صحت، زراعت، صنعت، د اسلامي مقدس شریعت په رڼا کې د اقلیتونو، ماشومانو، میرمنو او ټول ولس حقوقو او په ټوله کې هر اړخیز پرمختګ، اقتصادي ودې او متوازن انکشاف ته ځانګړې پاملرنه وکړي.

۱۰. مونږ د اسلامي امارت له مشرتابه غواړو، چې خپل موجود وحدت نور هم مستحکم، ملي وحدت نور هم پياوړی او ارضي تمامیت وساتي. د ملي مصالحو په تحقق، د فقر او بیکارۍ په مخنیوي او د ولسي هوساینې په لاره کې رغنده ګامونه واخلي.

۱۱. دا، چې اسلامي امارت هېواد ته د بهر ته تللیو شخصیتونو د رابللو بهیر پیل کړی؛ مونږ یې ملاتړ کوو. افغانستان د ټولو افغانانو ګډ کور دی. هیڅوک باید دلته د پردیتوب احساس ونکړي. له هېواده بهر شخصیتونو څخه مو غوښتنه دا ده، چې رامنځته شوی وضعیت یو فرصت وبولي؛ خپل هېواد ته راستانه شي او د پردیو په لمسون د مغرضانه فعالیتونو څخه ډډه وکړي.

 د غونډې بهیر د خبري رسنیو له لارې په ژوندۍ بڼه خپور نشو او او د غونډې جزئیات پخپل د رادیو له لارې  او  د اسلامي امارت د ویاندویانو لخوا له رسنیو سره شریک شوی دی.

د یادونې ده، چې په افغانستان کې تل لویه غونډه یا جرګه د هېواد په سیاسي بهیر کې تاریخي او مهم ځای لري او تل د شخړو د اوارۍ، د ټولنیزو اصلاحاتو او د ملي او نړیوالو پرېکړو د تصویب، د نظام جوړولو، ارزښتونو او ملي ویاړونو د خوندي کولو لپاره جوړې شوې دي.

نن جمعه د چنګاښ لسمه د اسلامي امارت مشر مولوي هبة الله آخوندزاده د لومړي ځل لپاره کابل ته راغی او د عالمانو په لویه غونډه کې یې ګډون او وینا وکړه.

په دې غونډه کې د اسلامي امارت مشر په خپله اوږده وینا کې پر قصاص، عدالت، د ظلم مخنیوي او له اداري او سیاسي فساد سره پر مبارزه ټینګار وکړ.

مولوي آخوندزاده د خپلو خبرو پر مهال د الهي قانون پر پلي کولو په ځانګړي توګه د غچ اخیستنې په اړه وویل، چې د الله باک دغه فرمان تر اوسه ندی عملي شوی او کله، چې پلي شي، ګڼ غبرګونونو به راوپاروي.

په ورته وخت کې مولوي آخوندزاده د اقتصادي ستونزو په برخه کې وايي، چې خلک باید د بهرنیو مرستو انتظار ونکړي؛ ځکه، چې پر بهرنیو مرستو مو هېواد نه جوړېږي.

که څه هم د اسلامي امارت مشر د هېواد پر بېلابېلو مسایلو خبرې وکړې؛ خو د نجونو د ښوونځیو پر پرانیستلو، د کار د حق او تعلیم په اړه څه ونه ویل.

د اسلامي امارت مشرتابه مولوي هبة الله آخوندزاده د عالمانو په لویه غونده کې وویل: خلک په تمه دي، چې د جهاد د مهال شعارونه پلي کړئ.

د اسلامي امارت مشرتابه د عالمانو لویې غونډې ته څرګنده کړه؛ شل کاله مخکې چا نشو کولی د شریعت په اړه خبرې وکړي؛ یابه وهل کېدو ، یابه بندي کېدو او یا به ووژل شو. د جهاد په پایله کې د الله پاک پر لوري دعوت آزاد شو.

مولوي هبة الله اخوندزاده د عالمانو په لویه غونډه کې وویل: نړۍ به په آسانه تاسې ته تسلیم نشي، چې پر اسلامي احکامو حکم وکړئ او یا هغوی ووایي، چې دا کار وکړئ. تر اوسه پورې قصاص او اسلامي حدود ندي نافذ شوي. که مونږ یې پلي کړو، دوی به غبرګون وښيي او مونږ به خپل شرعي قانون پلی کړو.

مولوي هبة الله آخوندزاده د عالمانو په لویه غونډه کې په ډاګه کړه؛ زمونږ موخه د الله پاک رضا ده او د نړۍ هغه غوښتنې، چې الله پاک پرې ناراضه کیږي د منلو ندي.

د ا.ا.ا. مشسرتابه مولوي هبة الله آخوند زاده د عالمانو په لویه غونډه کې وایي: لکه څنګه، چې د عامو مسلمانانو لپاره امنیت اړین دی، دغسې د حکومت په بدنه کې امنیت یهم اړین دی؛ ځکه، چې فساد، رشوت، ځانځاني، زورواکي، قوم پرستی او انډیوالي ختمه شي.

دغه راز مولوي هبة الله اخوندزاده ويلي: که زمونږ په عملياتو کې افغانان او مسلمانان زيانمن شوي وي؛ نو زمونږ بنسټیزه موخه جهاد او د کفارو له منځه وړل ول، چې اوسنی حالت تر لاسه شي. که هغو د کفارو تر څنګ ولاړ ول، زه په ډاډ سره ویلی شم، چې زمونږ موخه د دوی وژل نه ول، دوی کفارو ته ډال شويوه.

سربېره پر دې د اسلامي امارت مشر د هېواد د بهرنۍ تګلارې په اړه څرګنده کړه، چې افغانستان د اسلامي حکومت له پلوه یو خپلواک هېواد دی او زیاتوي، چې له هيڅ هېواد سره د اسلامي مسایلو پر سر خبرې نکوي.

په ورته وخت کې د اسلامي امارت مشر له نړۍ غوښتي، چې د افغانستان په کورنیو چارو کې لاسوهنه ونکړي؛ ځکه دا هېواد نور د هیچا د لاس وسیلې ندي.

نوموړي زیاته کړې، دښمن په نظامي ډګر کې مات شوی؛ خو دوی د فتنې په لټه کې دي او د اسلامي امارت پر ضد تبلیغات کوي، نو اسلامي امارت باید په خپلو صفونو کې د نفاق اچولو اجازه ورنکړي.

هغه د هېواد له ګاونډیانو سره پر نرمۍ خبرې کوي او وايي، چې اسلامي امارت د افغانستان د ګاونډیانو په وړاندې کومه بده اراده نلري او دا هېوادونه باید اندېښمن نه وي.

د اسلامي امارت مشر په داسې حال کې د هېواد د بهرني سیاست لپاره نوې کرښه رسموي، چې د هېواد بهرنیو چارو وزیر اوس هم د نړیوال مشروعیت د ترلاسه کولو لپاره په دوحه کې دی او له غربي چارواکو سره خبرې کوي.

دغه راز د هېواد د نوي حکومت رییس الوزرا د هغو سياسي څېرو په اړه، چې له هېواده بهر ژوند کوي وايي، چې له فتنې او شر څخه دې لاس واخلي او هېواد ته دې د باعزته ژوند لپاره راستانه شي.

د ريیس الوزرا اداري مرستیال عبدالسلام حنفي څرګنده کړې، چې سبا پنجشنبه به په کابل کې د دیني عالمانو، مخورو او سوداګرو لویه غونډه  جوړه او د هېواد پر مهمو مسایلو راوڅرخیږي.

د مولوي عبدالسلام حنفي د څرګندونو له مخې، په دې غونډه کې به شاوخوا درې زره کسان ګډون وکړي، چې د ټولنې بېلابېلې بشري پوړۍ به په کې برخه ولري.

ټاکل شوې وه، چې دغه غونډه نن جوړه شوې وه؛ خو د تازه څرګندونو له مخې  غونډه  سباته وځنډېده. ویل کیږي، چې دا مهال د غونډې ګډونوال د غونډې ځای ته راروان دي او ټول ګډونوال به سبا کابل ته راورسيږي.

د اسلامي امارت ویاند ذبیح الله مجاهد ویلي، چې دې درې ورځنۍ غونډې ته کلک امنیتي تدابیر هم نیول شوي دي.

د هغه په وینا د هېواد په مهمو مسایلو د بحث لپاره د ګڼو کمېټو لپاره ټول تخنیکي چمتووالی نیول شوی دی.

د کابل پولیتخنیک پوهنتون په انګړ کې د لویې غونډې خیمه به د پنجشنبې پر ورځ د دیني عالمانو، مخورو او سوداګرو د ۳۰۰۰ استازیو کوربه وي.

د لویې غونډې دغه تالار ته یو شمېر میلمانه وار د مخ را رسیدلي او غونډې ته چمتوالی یې اوس هم روان دی.

د اسلامي امارت لوړ پوړیو چارواکو په یوه خبري کنفرانس کې ګډون وکړ او د غونډې په اړه یې خبریالانو ته اړوند معلومات وړاندې کړل.

د رییس الوزرا اداري مرستيال مولوي عبدالسلام حنفي وایي، چې دې غونډې ته ديني عالمان، مخور شخصيتونه او سوداګر رابلل شوي او پر مهمو موضوعاتو به خبرې وشي.

مولوي حنفي هیله من دی، چې دغه ناسته به د افغانستان د خلکو په ګټه پایلې ولري.

دا په تېرو لس میاشتو کې د اسلامي امارت تر ټولو لویه غونډه ده، چې په کې به د هېواد پر اړینو مسایلو بحث او خبرې وشي.

ویل کیږي، چې پدې غونډه کې به د اسلامي امارت مشرتابه هم ګډون وکړي.

 د غونډې جریان به د خبري رسنیو له لارې په ژوندۍ بڼه نه خپریږي او د غونډې جزئیات به پخپل وخت د اسلامي امارت د ویاندویانو لخوا له رسنیو سره شریک شي.

د افغانستان معاصر تاریخ د لسګونه لویو غونډو او جرګو د جوړېدو شاهد دی، چې په کې ځانګړې او مهمې سیاسي پرېکړې شوې دي.

لویه غونډه یا جرګه د افغانستان په سیاسي بهیر کې تاریخي او مهم ځای لري او تل د شخړو د اوارۍ، د ټولنیزو اصلاحاتو او د اساسي قانون د تصویب، د نظام جوړولو، ارزښتونو او ملي ویاړونو د خوندي کولو لپاره جوړې شوې دي.

لویې غونډې او جرګې له ۱۱۶۰ هجري سپوږمیز کال راپدیخوا پر بېلابېلو بڼو جوړې شوې دي.

د شخړو د حل لپاره د ځينو پرېکړو د تصويب په اړه د لویو غونډو او جرګو لاندې بېلګې لرو:

لومړۍ لویه غونډه یا جرګه پر ۱۱۶۰ هجري سپوږمیز کال په کندهار ولایت کې جوړه شوې؛ خو دمګړۍ د هغو جرګو په اړه خبرې څرګندونې لرو، چې په تېرو پېنځه لسیزو او د افغانستان د بې ثباتۍ په پېر کې جوړې شوې دي.

په ۱۳۵۲ هجري لمریز کال کې د سردار محمد داوودخان د جمهوريت له راتګ سره یوه غونډ یا جرګه راوبلل شوه، چې موخه یې د نوي اساسي قانون تصویب، د ولسمشر ټاکل او د ملي مشروعیت ترلاسه کول ول.

په ۱۳۶۴،۱۳۶۶ او ۱۳۶۸ لمریزو کلونو کې هم د خلق دیموکراتیک ګوند لخوا لویې غونډې یا جرګې جوړې شوي، چې موخه یې د سولې لپاره د خلکو د ملاتړ او د ملي پخلاینې د حکومت د بهرنیو او کورنیو سیاستونو تر لاسه کول، له مجاهدینو سره پخلاینه او د افغانستان د ستونزې سیاسي حل و.

سیاسي شنونکي نجیب الله جامع ویلي؛ د یادو غونډو او جرګو موخه د سولې لپاره د خلکو ملاتړ، د حکومت بهرنی او کورنی سیاست، ملي پخلاینه، او د افغانستان د ستونزې سیاسي حل و.

دغه راز بېړنۍ لویه غونډه یا جرګه هم د خلق دیموکراتیک ګوند او د هېواد له کورنیو جګړو لس کاله وروسته جوړه شوه.

د کابل بېړنۍ لویه غونډه یا جرګه په ۱۳۸۱ لمریز هجري کال کې جوړه شوه، چې یو زر و شپږ سوه غړي یې لرل او حامد کرزی یې د انتقالي ادارې د مشر په توګه وټاکه. دې نوي سیاسي جوړښت د هېواد په سیاسي بهیر کې ستر بدلون رامنځته کړ.

له هغه وروسته په ۱۳۸۲ امریز کال کې د اساسي قانون لویه غونډه یا جرګه جوړه شوه او وروستۍ لویه غوږنډه یا جرګه هم د ۱۳۹۹ لمرذیز کال د زمري په میاشت کې د سولې مشورتي غونډه یا جرګه وه.

په کابل کې د اسلامي امارت له واکمن کېدو راپدیخوا د نړیوالې ټولنې تر منځ د اړیکو د نشتوالي د اسلامي امارت لنډمهالی حکومت اړ کړ، چې د لویې غونډې یا جرګې له رابللو  سره د افغانستان د راتلونکي سیاسي جوړښت د طرحې او جوړولو لپاره لاره اواره کړي.

وګورو، چې د دیني عالمانو، مخورو او سوداګرو د استازیو دا لویه غونډه یا جرګه به اوسنیو هېوادنیو اړتیاوو ته څه ځواب ولري.