دفتر معاونت سازمان ملل متحد در افغانستان (یوناما) روز جهانی حقوق بشر را با تأکید دوباره بر حفاظت از آزادی‌های بنیادین و حقوق اساسی افغانان گرامی داشت و گفته است که حقوق بشر «ضروریات روزمره» برای کرامت، فرصت و امنیت مردم است.

یوناما تاکید کرد که حقوق بشر تنها ایده‌های انتزاعی نیستند، بلکه شرایطی‌اند که امکان زندگی معنادار و دسترسی به آموزش، سلامت، کار، آزادی بیان و مشارکت در جامعه را فراهم می‌کنند. این مأموریت هشدار داد که بسیاری از افغانان هنوز از این حقوق اولیه محروم‌اند.

به ویژه، زنان و دختران همچنان با محدودیت‌های شدید در زمینه تحصیل، اشتغال و فعالیت‌های اجتماعی مواجه‌اند، که نه تنها حقوق آن‌ها بلکه چشم‌انداز بلندمدت کشور را تحت تأثیر قرار می‌دهد. دسترسی نامتوازن به خدمات صحی نیز خانواده‌ها و جوامع را تضعیف کرده است.

یوناما همچنین نسبت به افزایش بازگشت اجباری افغانان از خارج ابراز نگرانی کرده و گفته است که گروه‌هایی چون زنان، مقامات پیشین دولت و امنیتی، اعضای جامعه مدنی و خبرنگاران در معرض خطر جدی انتقام‌گیری و نقض حقوق بشر قرار دارند.

این مأموریت تاکید کرد که مقامات افغانستان باید اقدامات عملی برای رعایت تعهدات بین‌المللی حقوق بشر انجام دهند، زیرا رعایت حقوق بشر نه تنها یک وظیفه قانونی، بلکه مسیر عملی برای صلح، توسعه و اعتماد عمومی است.

جورجت گانون، رئیس دفتر یوناما، گفته است که: «حقوق بشر اختیاری نیست؛ آن‌ها ضروریات روزمره‌ای‌اند که زندگی را پایدار می‌سازند. تضمین امکان آموزش، کار و مشارکت کامل زنان و دختران برای بازسازی کشور حیاتی است»

یوناما از مقامات افغانستان، جوامع و شرکای بین‌المللی خواست که حقوق بشر را سنگ بنای مسیر کشور به سوی ثبات و امید قرار دهند.

د امریکا ولسمشر ډونالډ ټرمپ غوښتل، چې د امریکا په پنسیلوانیا کې د اقتصادي وضعیت او د انفلاسیون د مخنیوي په اړه خبرې وکړي؛ خو ناڅاپه ترې بحث کډوالۍ ته ولاړ او افغانستان یې د هایټي او سومالیا تر څنګ «چټل، خېرن او جرم‌ځپلی» هېواد وباله. د هغه دې څرګندونې یو ځل بیا د افغانانو غصه او نیوکې راوپارولې.

ټرمپ په خپله وینا کې ویلي: “ولې مونږ باید د افغانستان، هایټي او سومالیا په څېر له دوزخي هېوادونو څخه کډوال خپل کړو؟!”

هغه زیاته کړې، چې دا هېوادونه “ککړ، بې‌منظم او له جرمونو ډک دي.”

امریکا یوه اوونۍ مخکې اعلان وکړ، چې د افغانانو او ۱۸ نورو هېوادونو څخه د ټولو مهاجرت غوښتنلیکونه د شنه کارت او تابعیت غوښتنلیکونه په ګډون ځنډولي دي.

دا هېوادونه ټول غیر اروپایي دي؛ افغانستان، میانمار، چاډ، کانګو جمهوریت، استوایي ګینه، اریټریا، هایټي، ایران، لیبیا، سومالیا، سوډان، یمن، کیوبا، لاوس، سیرالیون، توګو، ترکمنستان او وینزویلا هېوادونه دي.

افغان-امریکایي ټولنه او د کډوالو د حقونو هڅاند وايي، چې دغه له سپکاوي ډکې څرګندونې د افغان کډوالو په اړه منفي اندونه هڅووي او د د بهر مېشتو افغانانو سیاسي چاپېریال نور هم څانګیز کوي.

کارپوهان د ټرمپ غیر مسوولانه او د ډیپلوماټیکو اصولو خلاف څرګندونې د دغو ملتونو سپکاوي بولي.

دا څرګندونې په داسې وخت کې راپورته کیږي، چې په میلیونونه بهر میشتي افغانان له امنیتي، اقتصادي او بشري ننګونو سره مبارزه کوي.

ډونالډ ټرمپ د روان کال په جنوري کې واک ته له رسېدو راپدېخوا د کډوالۍ په اړه خپله پالیسي سخته کړې ده. نوموړي په واشنګټن کې د امریکا پر ملي ګارډ له وروستي برید وروسته د کډوالو په ځانګړي توګه د افغانانو پر وړاندې خپلې هڅې ګړندۍ کړې دي.

پاکستانيو رسنیو د صنعتي سرچینو د راپور له مخې څرګنده کړې؛ له افغانستان سره د لارو د بندېدا له کبله افغانستان ته د پاکستان د درملو صادرات بشپړ بند شوي، چې له کبله یې د دې صنعت نږدې ۲۰۰ میلیون ډالرو صادرات اوس له بشپړ زیان سره مخ شوي دي.

په سلګونو لارۍ، چې انټي بیوټیک، انسولین، واکسینونه، د زړه درمل او نور تجهیزات په کې دي؛ د تورخم، چمن او نورو بندرونو په ګمرکونو او زیرمو کې بند پاتې دي.

ځینو شرکتونو راپور ورکړی، چې د سلګونو میلیون روپیو ارزښت لرونکي توکي ځنډول شوي دي.

د پاکستان د درملو جوړونکو ټولنې استازو خبرداری ورکړی، چې دې بندېدا افغانستان او نورو سیمو ته صادرات ۱۰۰ سلنه اغېزمن کړي او شرکتونو ته یې نه جبرانېدونکي اقتصادي زیانونه رامنځته کړي دي.

دوی وايي، چې افغانستان د پاکستان ترټولو لوی ځمکنی سوداګریز ملګری دی او منځنۍ آسیا ته د ټرانزیټ یوه مهمه لار هم ګنل کیږي. د دې لارې بندېدا نه یوازې د درملو سوداګري اغېزمنه کړې، بلکې د سیمه‌ییز اتصال پروژه( د پاکستان-ازبکستان-افغانستان اوسپنې‌پټلۍ ) یې هم له خطر سره مخ کړې ده.

د پاکستان تولیدوونکو له حکومت غوښتنه کړې، چې د بشري دلایلو له مخې د درملو لېږد ته بېړنۍ اجازه ورکړي او اندېښنه څرګندوي؛ د تودوخې له کبله شونې ده، چې حساس درمل؛ واکسینونه او انسولین خراب شي.