د اروپا په درې بوختو هوايي ډګرونو کې د رخصتیو پر مهال د کالینز هوایي شرکت د الوتنې سیسټم پر  سایبري برید ګډوډ کړ، چې د مسافرینو د چک کولو او پورته کولو لپاره کارول کېده.

دا برید، چې د شنبې پر ورځ د سپټمبر پر شلمه پیل شو؛ د لندن هیترو، برلین برانډنبرګ او بروکسل هوايي ډګرونو کې یې ډیجیټل خدمات ګډوډ کړل او هوایي شرکتونه اړ شول، چې د سامانونو د چک کولو او غورځولو لپاره لاسي میتودونه وکاروي.

مسافرین له اوږدو کتارونو او پراخ ځنډ سره مخ شول.

د هوایي چلند شنونکي شرکت سیریوم د څرګندونو له مخې؛ یوازې د شنبې پر ورځ ۳۵ بهرنۍ او ۲۵ کورنۍ الوتنې لغو شوې، چې د بروکسل هوايي ډګر تر ټولو ډېر زیانمن شو.

ګډوډي د یکشنبې پر ورځ هم روانه وه، چې ۳۸ بهرنۍ او ۳۳ نورې کورنۍ الوتنې لغو شوې.

د بروکسل هوايي ډګر له هوايي شرکتونو څخه غوښتنه کړې؛ خپلې الوتنې د دوشنبې تر ورځې پورې نیمایي ته راټیټې کړي او خبرداری یې ورکړ، چې تر ۱۴۰ پورې نورې هم لغو کېدی شي.

کالینز هوایي شرکت ویلي، چې دوی د برید د خپرېدا د مخنیوي لپاره اغېزمن شوي سیسټمونه بېل کړي؛ خو د بشپړې رغېدو لپاره یې وخت ندی ورکړی.

په انګلستان، جرمني او بلجیم کې د سایبر امنیت ملي ادارې د پېښې په اړه څېړنه کوي؛ خو دا اوس هم روښانه نده، چې آیا دا برید د تاوان سافټویر و، د خدماتو د بندېدا برید و یا منظم دولتي عملیات.

اروپايي کمیسیون دا ګډوډي “جدي؛ خو منظم نه” وبلله؛ خو کارپوهانو خبرداری ورکړی، چې دا پېښه پر مرکزي ډیجیټل سیسټمونو د ډېرې تکیه کولو خطرونه پر ګوته کوي.

هوایی ډګرونو له مسافرینو څخه غوښتنه کړې، چې لږ تر لږه درې ساعته دمخه هوایي ډګر ته راشي او د الوتنې د تازه حالت توضیحاتو لپاره د هوایي شرکتونو وضعیت وګوري.

لکه څنګه، چې هوایي شرکتونه د مسافرینو د بیا الوتنې لپاره هڅه کوي؛ چارواکو خبرداری ورکړی، چې د ځنډ لړۍ ممکن تر راتلونکې اوونۍ وغځیږي.

روسي رسنیو راپور ورکړی چې د روسیې په لرې پراتهه کامچاتکا ټاپو وزمه کې د کراشنینیکوف اورشیندی په شاوخوا ۶۰۰ کلونو کې د لومړي ځل لپاره چاودلی دی.

روسي رسنیو راپور ورکړی، چې د اورشیندی چاودنه ښايي د روسیې په ختیځ کې د تېرې اوونۍ له زلزلې سره تړاو ولري. هغه زلزله، چې تېره چارشنبه د روسیې ختیځ ته ورسېده او د آرام سمندر په ځینو هېوادونو کې له سونامي هم خبرداری ورکړ شو.

د یکشنبې پر ورځ د روسیې د بېړنیو حالاتو وزارت د کامچاتکا څانګې راپور ورکړی، چې د اورشیندي له چاودنې وروسته تر ۶۰۰۰ مټر پورې لوړه د ایرو ستنه ثبت شوې ده.

د روسیې د بېړنیو حالاتو وزارت ویلي؛ که څه هم د څپو احتمالي لوړوالی ټیټ دی، خو خلک باید له ساحل څخه لرې پاتې شي.

د روسیې د بېړنیو حالاتو وزارت د راپور له مخې؛ د ایش ورېځ د آرام سمندر په ختیځ کې روانه ده او اوسمهال نفوس لرونکو سیمو ته ګواښ نه‌کوي.

د کامچاتکا د اورشیندی د بېړني غبرګون ډلې مشرې اولګا ګیرینا ویلي: “دا په ۶۰۰ کلونو کې د کرشنینیکوف اورشیندی لومړۍ تاریخي تائید شوی اورشیندی دی.

هغې زیاته کړې، چې دا اورشیندی ممکن د ۸.۷ شدت زلزلې سره تړاو ولري، چې تېره اوونۍ ساحل ته نږدې رامنځته شوې ده.

جیو فزیک پوهانو وړاندیز کړی، چې د ځمکې په قشر کې د فشار بدلونونه کولی شي د اورشیندی سیسټمونو د بیا فعالیدو لامل شي.

د لمر له څرک سره سبا (چارشنبه د غبرګولي څوارلسمهمه / د جون څلورمه) په مکه کې به د نړۍ له ګوټ ګوټ څخه شاوخوا ۱.۸ میلیون مسلمانان د حج مراسم پیل کړي، چې د اسلام پېنځم رکن دی.

دغه معنوي، چې په پېنځه ورځو کې ترسره کیږي؛ نه یوازې له عبادتو سره مل دی، بلکې د تېرو ننګونو د حل لپاره تخنیکي نوښتونه او پراخ امنیتي تدابیر هم لري.

له تخنیکي نوښتونو هرکلی

د حاجیانو د تجربې د ښه کولو لپاره سعودي عربستان د سږ کال په حج کې پرمختللې ټکنالوژۍ هم کارولې ده.

د نسک پلټفرم د ویزې غوښتنلیک او د حج د مناسکو بهیر ساده کړی، چې د حاجیانو کارونه یې ګټور کړي دي.

حرمین ته د مکې او مدینې ترمنځ د اوسپنې ‌پټلۍ د چټک ریل په ټکټونو کې ۵۰ سلنه تخفیف هم وړاندې کوي، چې حاجیانو ته سفر آسانه کړي. سربېره پردې د څارنې پرمختللي سیسټمونه د ډرونونو په ګډون به د ګڼې ګوڼې د څارنې او امنیت چمتو کولو لپاره ځای پر ځای شي.

دا نوښتونه له عصري ټکنالوژۍ سره د سنت یوځای کولو او د عبادت کوونکو لپاره د خوندي او معنوي چاپېریال چمتو کولو لپاره د سعودي عربستان ژمنتیا ښیي.

د روغتیا او خوندیتوب اندېښنو ته لاسرسی

د ۲۰۲۴ کال حج، چې په کې له ۱۳۰۰ څخه زیاتو حاجیانو د سختې تودوخې له کبله خپل ژوند له لاسه ورکړ، اوس هم د خلکو په ذهنونو کې تازه دي، چې سعودي چارواکو یې په ځواب کې د حاجیانو د ساتنې لپاره سخت اقدامات پلي کړي دي.

د مینا په سیمه کې روغتونونه په بشپړ ډول سمبال او کارمندان دي، د تودوخې پورې اړوند ناروغیو درملنې لپاره چمتو دي. دوی د حج څخه مخکې له ۹۱۰۰۰ څخه ډیر روغتیایی خدمات چمتو کړي دي.

په ورته وخت کې د سعودي هوا پېژندنې ملي مرکز د تودوخې څپې خبرداری خپور کړی او وړاندویېنه یې کړې، چې تودوخه ممکن د سانتي ګراد ۴۷ درجو ته ورسیږي.

حاجیانو ته سپارښتنه شوې، چې ډېرې اوبه وڅښي، په سیوري کې ستوماني وباسي او د روغتیا خطرونو کمولو لپاره د خوندیتوب لارښوونې تعقیب کړي.

د قانون له مخې د نظم ساتل

د حاجیانو د لوی شمېر د مدیریت لپاره سعودي عربستان د ننوتلو د جواز سخت سیسټم پلي کړی دی.

سږ کال چارواکو له ۲۶۹ زره څخه ډېر هغه خلک، چې د اعتبار وړ اسناد نلري؛ مکې ته له ننوتلو اجازه نلري. دا هڅه د ګڼې ګوڼې د مخنیوي او امنیت ډاډمنولو لپاره پر قانوني همکارۍ ټینګار ښیي.

هغه کسان، چې له مقرراتو سرغړونه کوي تر ۵ زره ډالرو پورې جریمې، له هېواده ایستلو او د جوازونو لغوه کولو به ورسره به مخ شي.

ویل کیږيو چې دا هڅې د نظم ساتلو او د حج د مراسمو د حرمت ساتلو لپاره د سعودي عربستان ژمنتیا ښیي.